Αδ. Κοραής: Περί παιδικής ανατροφής  

Ξαναδιαβάζοντας τοὺς Αὐτοσχέδιους Στοχασμοὺς τοῦ ἐκ Χίου Αδαμαντίου Κοραή (ἀπὸ τὰ Προλεγόμενα στὶς ἐκδόσεις του) διαπίστωσα γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ τὴν σοφία καὶ τὴν βαθιὰ αἴσθηση παιδείας τοῦ ἀρχηγέτη τοῦ Νεολληνικοῦ Διαφωτισμοῦ, ὅταν προτρέπει καὶ ἐπιμένει στὴν ἀνάγκη τῆς «ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ», αὐτοῦ ποὺ στὰ νεότερα χρόνια ἀποκαλοῦμε «ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ».

Ζῶντας σὲ μιὰ δημοκρατικὴ χώρα, τὴν Γαλλία τοῦ 18ου αἰῶνα, με βαθιὰ δημοκρατικὴ συνείδηση καὶ σπάνια παιδεία ὁ ἴδιος ὁ Κοραῆς προτρέπει στοὺς Στοχασμούς του νὰ δοθεῖ ἰδιαίτερη ἔμφαση στὴν σχολικὴ ἀγωγὴ τῶν νέων παράλληλα πρὸς τὴν κατάκτηση τῆς σύγχρονης προηγμένης εὐρωπαϊκῆς γνώσης («ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ») καὶ τῆς ΓΛΩΣΣΑΣ πάντοτε ποὺ δὲν τὴν διαχωρίζει ―μιλάει πολὺ συχνὰ γι’αὐτὀ― ἀπὸ τὴν νόηση. Ἐπιμένει ἐπίσης (σὲ ὅλους τοὺς Στοχασμούς του) στὸν ρόλο τῆς ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ καὶ ὡς αὐτοτελοῦς ἐπιστήμης ἀλλὰ καὶ ὡς γενικότερης παιδείας και πνευματικῆς καλλιέργειας (εἶναι μέγα λάθος, ἐπ’ εὐκαιρίᾳ, ποὺ ἡ φιλοσοφία ἔχει στὴν οὐσία ἐξοβελισθεῖ ἀπὸ τὴν σχολική μας Εκπαίδευση).

Σταχυολογῶ μερικὲς ἀπόψεις τοῦ Κοραῆ γιὰ τὸ θέμα αὐτό.

Αδαμάντιος Κοραῆς (1848-1833): Περὶ τῆς παιδικῆς ἀνατροφῆς (Αυτοσχέδιοι Στοχασμοί, τόμ. Α΄, σελ. 395-398, Συλλογὴ τῶν Προλεγομένων 1833]

«Εἰς ἡμᾶς (καὶ πρἐπει νὰ φανερωθῇ εἰς τὸ ἔθνος ἡ πληγὴ […]) εἶναι σχεδὸν ἄγνωστος ἀκόμη τί καὶ πόσης ἀνάγκης πρᾶγμα εἶναι ἡ παιδικὴ ἀνατροφή [ἐννοεῖ κυρίως τὴν «σχολικὴ ἀγωγή»]

Ὁ ἄνθρωπος, εἰς τὴν κατάστασιν τῆς φύσεως, ὀλίγον διαφέρει ἀπὸ τὰ θηρία, ἤ νὰ εἴπω ἀληθέστερον, εἶναι καὶ θηριωδέστερον ἐκείνων∙ ἐπειδὴ παρὰ τῶν θηρίων τοὺς ὀδόντας καὶ τοὺς ὄνυχας ὅπλον ἰσχυρότερον ἔχει τὸν νοῦν. Ἄλλο νὰ τὸν ἡμερώσῃ δὲν δύναται παρὰ ἠ πολιτικὴ κοινωνία, ὅταν ὁδηγούμενη ἀπὸ τὴν φιλοσοφίαν [ἐννοεῖ την γενικότερη ἔννοια τῆς παιδείας}] νόμους τοιούτους, ὁποῖοι νὰ σκεπάζωσιν ἐξίσου καὶ τὸν δυνατὸν καὶ τὸν ἀδύνατον ἀπὸ τὰς ἀπ’ ἀλλήλων ἀδικίας.

Ἀλλ’οἱ νόμοι τότε μόνον ἰσχύουσι, τότε μόνον γίνονται τῶν διὰ τοὺς ὁποίους ἐνομοθετήθησαν ἀληθινὴ σκέπη καὶ σωτηρία, ὅταν αἱ ψυχαὶ προετοιμασθῶσι διὰ τῆς παιδικῆς ἀνατροφῆς εἰς τὸ σέβας καὶ τὴν φυλακὴν τῶν νόμων.

[…] εἶναι καιρὸς νὰ φροντίσωμεν καὶ περὶ τῆς παιδικῆς ἀνατροφῆς τοῦ γένους. Αἱ ἐπιστῆμαι [ἐννοεῖ κυρίως τὰ ἀντικείμενα τῆς σημερινῆς Δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης] ἤρχισαν νὰ ἐμβαίνωσιν εἰς τὴν Ἐλλάδα∙ ἀλλὰ διὰ νὰ ὠφεληθῶσιν ἀπ’αὐτὰς οἱ νέοι, καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ὅλον τὸ γένος, χρεία εἶναι νὰ ἔρχωνται εἰς αὐτὰς προετοιμασμένοι μὲ ὀρθὴν παιδικὴν ἀνατροφὴν.

Ἡ φροντὶς τῆς παιδικῆς ἀνατροφῆς ἀνήκει μάλιστα εἰς τοὺς διδασκάλους τῶν ἐπιστημῶν. Δὲν τοὺς λανθάνει ὅτι διὰ νὰ προξενηθῇ τοιοῦτον εὐτύχημα εἰς τὸ γένος, πρέπει καθὼς εἰς τῶν ἐπιστημῶνοὕτω καὶ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης [ἐννοεῖ τὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ] καὶ πλέον ἔτι καὶ τῶν λεγομένων κοινῶν γραμμάτων [ἐννοεῖ ἁπλῆ καθημερινὴ γλώσσα] τὴν παράδοσιν νὰ λάβῃ τὸν τόπον τῆς παλαιᾶς μεθόδου μέθοδος φιλοσοφική.

ΧΩΡΙΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΝ ΛΥΧΝΟΝ ΟΣΤΙΣ ΕΛΠΙΖΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΟΨΗ ΕΙΣ ΤΙΠΟΤΕ (καὶ τοῦτο σημαίνει νὰ κερδήσῃ χωρὶς νὰ ζημιωθῇ τὸν ΝΟΥΝ καὶ τὰ ΗΘΗ του), ΕΛΠΙΖΕΙ ΠΡΑΓΜΑ ΑΔΥΝΑΤΟΝ.»

Αδαμάντιος Κοραής, Αποσπάσματα από τους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς

Αναρτήθηκε στο προωποδίκτυο του Γ. Μπαμπινιώτη στις 12/7/2023