Βουλγαροσερβική ή Σερβοβουλγαρική, όχι Μακεδονική

Τον τελευταίο καιρό στις συζητήσεις για το Μακεδονικό έχει, όπως αναμενόταν, αναφυεί εντόνως το θέμα τής ονομασίας τής γλώσσας των Σκοπίων. Οι ίδιοι επιμένουν να διατηρηθεί η ονομασία Μακεδονική, που είχαν δώσει οι ίδιοι βεβαίως με τη γενικότερη δική μας ανοχή για το Μακεδονικό επί πολλά χρόνια. Η εμμονή των Σκοπιανών στην ονομασία «Μακεδονική» είναι πολιτικά κατανοητή από τη δική τους πλευρά. Ωστόσο μια ονομασία δεν είναι ένα «άδειο καυκί» (φράση τού Καζαντζάκη)· είναι δηλωτική μιας ουσίας, μιας πραγματικότητας, μιας αλήθειας με γλωσσικό, ετυμολογικό, ιστορικό και εθνικό υπόβαθρο. Ας δούμε, λοιπόν, ποια και τι είναι αυτή η γλώσσα.

Η γλώσσα αυτή —από τους αρχικούς και σημερινούς ομιλητές της στα Σκόπια— είναι η Βουλγαρική, ένα βουλγαρικό ιδίωμα. Το ιδίωμα αυτό για πολιτικούς λόγους —για να συσκοτισθούν και να αντιμετωπισθούν οι διεκδικήσεις τής Βουλγαρίας που ήταν όχι μόνο εδαφικές αλλά και εθνογλωσσικές— με την κατεύθυνση τού Τίτο, υπέστη έναν γλωσσολογικά (από ειδική ομάδα γλωσσολόγων) και συστηματικά οργανωμένο εκσερβισμό. Αποτελώντας δηλ. μέλος και χώρα τής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας τής Γιουγκοσλαβίας έπρεπε να προσαρμόσει «επί το εθνικότερον» τη γλώσσα της προς τη Σερβική, που όπως και η Βουλγαρική ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των σλαβικών γλωσσών. Το έργο αυτό, μαζί με την όλη ανασυγκρότηση των Σκοπίων, ανέλαβε και έφερε εις πέρας η ισχυρή εμβληματική πολιτική μορφή των Σκοπίων, ο Lazar Kolisefsky, εξ ου και οι Βούλγαροι ονόμασαν περιπαικτικά την «πειραγμένη» Βουλγαρική των Σκοπίων «κολισεφσκική γλώσσα».

“Σε εσχάτη περίπτωση, ως μέγιστη υποχώρηση, θα μπορούσε η γλώσσα αυτή να ονομασθεί Μακεδονοσλαβική. Το ότι στα Σκόπια μιλούν και την Αλβανική δεν έχει καμία σημασία.”

Επομένως από την προέλευση, τη δομή και την υστερογενή τεχνητή επεξεργασία της η γλώσσα των Σκοπίων είναι Βουλγαροσερβική ή Σερβοβουλγαρική. Τρεις διακεκριμένοι γλωσσολόγοι, ένας Ιταλός, ένας Γάλλος κι ένας Γερμανός (μεταξύ πολλών άλλων) αποφαίνονται για τη «Μακεδονική» των Σκοπίων, που γνωρίζουν φυσικά με αυτή την ψευδώνυμη ονομασία. Ο μεγάλος ιταλός συγκριτικός γλωσσολόγος Vittore Pisani (Il Macedonico, περιοδικό Paideia 12, 1957, σ.250) γράφει «πράγματι ο όρος μακεδονική γλώσσα [εννοεί τη γλώσσα των Σκοπίων] είναι προϊόν πολιτικής ουσιαστικά προέλευσης». Ο δε ειδικός σλαβιστής γλωσσολόγος, ο Γάλλος André Vaillant (Le problème du Slave Macédonien, περιοδικό Bulletin de la Société de Linguistique de Paris 39, 1938, σ. 205), είναι αυτός που τονίζει ότι «το όνομα Bugari είναι στην πραγματικότητα η εθνική ονομασία των Σλάβων τής Μακεδονίας, πράγμα που δείχνει πως (οι Σλάβοι τής περιοχής αυτής) υιοθέτησαν το όνομα Βούλγαροι που τους έδωσαν οι Σέρβοι». Τέλος, ο γερμανός γλωσσολόγος Heinz Wendt, (Sprachen 1961, σ. 285, λ. Slawische Sprachen), μιλώντας για τις σλαβικές γλώσσες, λέει: «Αν κατατάξει κανείς τις σλαβικές γλώσσες με βάση τη σημερινή τους δομή, πρέπει να θεωρήσει τη Βουλγαρική και τη Μακεδονική [εννοεί τη γλώσσα των Σκοπίων] λόγω των εξεχουσών δομικών ιδιαιτεροτήτων τους, ως αυτοτελή ομάδα και να την αντιπαραθέσει προς όλες τις άλλες σλαβικές γλώσσες».

Επομένως, στη διαπραγμάτευση που γίνεται, αν έχει κάποια βαρύτητα ο λόγος των ειδικών επί τής γλώσσας, πρέπει να επιμείνουμε να μετονομασθεί η γλώσσα των Σκοπίων σε αυτό που πραγματικά είναι, σε Βουλγαροσερβική ή Σερβοβουλγαρική. Σε εσχάτη περίπτωση, ως μέγιστη υποχώρηση, θα μπορούσε η γλώσσα αυτή να ονομασθεί Μακεδονοσλαβική. Το ότι στα Σκόπια μιλούν και την Αλβανική δεν έχει καμία σημασία. Η Αλβανική είναι μία δεύτερη γλώσσα που ομιλείται σ’ αυτή τη χώρα, όπως και σε άλλες χώρες ομιλούνται δύο ή και τρεις γλώσσες (Βέλγιο, Ελβετία, Καναδάς κ.α.). Η επίσημη ψευδώνυμη «Μακεδονική» των Σκοπίων ήταν και παραμένει Βουλγαροσερβική/Σερβοβουλγαρική. Αν αποφασισθεί στη χώρα αυτή, μπορεί να επισημοποιηθεί και η Αλβανική. Αλλά αυτό είναι δικό τους θέμα.

Βεβαίως, δεν χρειάζεται να επαναλάβω και στις γραμμές αυτές το αυτονόητο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο : Μακεδονική ιστορικά, γλωσσολογικά, εθνικά δεν είναι άλλη από την ελληνική αρχαία μακεδονική γλώσσα (μια ελληνική διάλεκτο δωρικού —έχω υποστηρίξει— χαρακτήρα), την προφορική γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων Μακεδόνων, καθώς και από την Ελληνική τής νεότερης και σύγχρονης Μακεδονίας. Όποιος χαρακτηρίζει σαν «Μακεδονική» μια άλλη, τελείως διαφορετική, γλώσσα διεκδικεί πονηρά και μέσω τής γλώσσας μια εθνική ταυτότητα διαφορετική από αυτήν που έχει.

*Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών