ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΝΑΒΙΒΑΣΜΟ ΤΟΥ ΤΟΝΟΥ
13 Νοεμβρίου 2022
Παύλειες φράσεις χαρακτηριστικές και για την ελληνική γλώσσα
13 Νοεμβρίου 2022
Το Λεξικό Συνωνύμων και Αντωνύμων είναι έκδοση τού «Κέντρου Λεξικολογίας» (Αθήνα 2011, σελίδες 2041) και περιλαμβάνει
―250.000 συνώνυμα και αντώνυμα
―παραδείγματα για την σωστή χρήση των συνωνύμων
―500 σχόλια για τις σημασιολογικές διαφορές στην χρήση των συνωνύμων
Με ρωτούν γραπτώς και προφορικώς γονείς μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου ποιο λεξικό μου θα βοηθούσε τους μαθητές γλωσσικά στις εργασίες τους, στις εκθέσεις, σε ό,τι κείμενο συντάσσουν με γλωσσικές απαιτήσεις.
Σε αυτές τις ερωτήσεις προτείνω ως εξαιρετικά χρήσιμο (εκτός από το ειδικό πολύτιμο Λεξικό μου «για το Γραφείο και το Σχολείο») το εικονιζόμενο Λεξικό μου των συνωνύμων και αντωνύμων. Όπως γράφω στον Πρόλογο αυτού τού Λεξικού:
«Επειδή η γλώσσα µας δεν είναι µόνο ο κόσµος µας (L. Wittgenstein), αλλά είναι συγχρόνως και η σκέψη µας, ο τρόπος µε τον οποίο συλλαµβάνουµε, οργανώνουµε και εκφράζουµε τον κόσµο µας, δηλαδή τελικά µια «ταξινοµία» τού κόσµου µας (F. de Saussure), η εκπληκτική ποικιλία, πολυµορφία και διαφοροποίηση στον κόσµο των σηµασιών απηχεί εγγενώς αντίστοιχες ιδιότητες τής νόησής µας. Οι πολύµορφες απαιτήσεις τής νόησης και τής επικοινωνίας µας είναι που υπαγορεύουν τις εννοιολογικές διαφοροποιήσεις, τις επικοινωνιακές διακρίσεις και τις λεπτές αποχρώσεις, οι οποίες µετατρέπονται και δηλώνονται γλωσσικά ως σηµασιολογικές διαφοροποιήσεις, διακρίσεις και αποχρώσεις στον χώρο των συνωνύµων. Η έννοια «αγάπη» εκτείνεται σε ένα σηµασιολογικό πεδίο που περιλαµβάνει στα Ελληνικά τις σηµασίες/λέξεις: αγάπη, συµπάθεια, έλξη, ενδιαφέρον, φιλία, αδυναµία, λατρεία – στοργή, τρυφερότητα, αφοσίωση – έρωτας, πάθος, πόθος, σεβντάς, σχέση, δεσµός – φιλανθρωπία, φιλαλληλία, αλληλεγγύη, αλτρουισµός, συµπόνια – ενθουσιασµός, πάθος, λατρεία, έρωτας, τρέλα. Δοθέντος δε ότι η ανθρώπινη νόηση και, κατ’ επέκταση, η ανθρώπινη γλώσσα δεν λειτουργεί µόνο µε µια κλίµακα οµοιοτήτων αλλά και µε µια κλίµακα αντίστοιχων διαφορών, κοντά στα συνώνυµα υπάρχουν και τα αντώνυµα. Στο συγκεκριµένο παράδειγµα τής εννοίας τής «αγάπης» η Ελληνική διαθέτει τα αντώνυµα µίσος, αντιπάθεια, απέχθεια, αποστροφή, έχθρα – σκληρότητα – µισανθρωπία, µισαλλοδοξία, απονιά. Όπως είναι φανερό, σε ένα µόνο πεδίο, αυτό τού παραδείγµατος, αναπτύσσεται ένα πλέγµα συναφών λέξεων που πλουτίζει, βαθαίνει και εκτείνει τη σκέψη και τη γλώσσα και –µε σωστές επιλογές– οδηγεί σε ποιοτική επικοινωνία. Εποµένως, µπορούµε ευλόγως να πούµε ότι ο κόσµος των συνωνύµων και των αντωνύµων στη γλώσσα δεν είναι πολυτέλεια αλλά εκφραστική ανάγκη και κριτήριο τής γλωσσικής καλλιέργειας ατόµων και λαών.»
