«ΛΕΞΙΚΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ»

ΟΤΑΝ Ο ΠΛΑΤΩΝ ανοίγει τον διάλογο για την γλώσσα στον «Κρατύλο», ομιλεί περὶ ὀνομάτων ὀρθότητος· «ονόματα» για πρόσωπα και πράγματα θεωρεί τις λέξεις και συζητεί για την «ορθότητα» τής δημιουργίας τους, την εξέταση τής ορθής προέλευσής τους, την ετυμολογία τους.

Πανάρχαιη στην Ελληνική η λέξη όνομα (ὄνομα, ὄνυμα, οὔνομα, ἔνυμα). Στον Όμηρο λ.χ. λέγεται «ἄστυ δέ τοι δείξω, ἐρέω δέ τοι οὔνομα λαῶν» (ζ 194) και «οὐδὲ θανὼν ὄνομ’ ὤλεσας (…), Ἀχιλλεῦ» (ω 93). Ο επιφανής γραμματικός Διονύσιος ο Θραξ λέει: «κύριον μὲν οὖν ἐστι τὸ τὴν ἰδίαν οὐσίαν σημαῖνον, οἷον Ὅμηρος Σωκράτης. προσηγορικὸν δέ ἐστι τὸ τὴν κοινὴν οὐσίαν σημαῖνον, οἷον ἄνθρωπος ἵππος» (Τέχνη γραμματική, 1.1.34).
Το κύριο όνομα αποτελεί «γλωσσική ταυτότητα» για ανθρώπους και τόπους, γι’ αυτό και είναι καθοριστικής σημασίας στην ζωή των ατόμων και των λαών. Η ποικιλία των δυνατοτήτων προσέγγισης των κυρίων ονομάτων, εξάλλου, είναι φανερή από το πλήθος των όρων ιδίως τής ονοματολογίας που αναφέρονται σε ονόματα: κυριωνύμια, τοπωνύμια, εθνωνύμια, ανθρωπωνύμια, προσωπωνύμια, θεωνύμια, αγιωνύμια, ανδρωνύμια, πατρωνύμια (πατρώνυμα), μητρωνύμια (μητρώνυμα), παρωνύμια, προσωνύμια, ιδιωνύμια, εξωνύμια (εξώνυμα), ενδωνύμια (ενδώνυμα), ζωωνύμια, φυτωνύμια, οδωνύμια, ναωνύμια, ορωνύμια, υδρωνύμια, εδαφωνύμια, δασωνύμια, δενδρωνύμια κ.ά. Το Λεξικό Κυρίων Ονομάτων είναι από την φύση του πολυδιάστατο: ετυμολογικό, ιστορικό και πραγματολογικό (με ποικίλες γεωγραφικές, μυθολογικές, λαογραφικές, θρησκευτικές και άλλες πληροφορίες). Τελικά, ένα λεξικό πολιτισμικό και συγχρόνως βαθύτατα γλωσσικό.
Παραδείγματα ειλημμένα ενδεικτικώς από το γράμμα Λ:

Ετυμολογική προέλευση τού ονόματος:
ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΙ: […] Κατά μία άποψη, το Λακεδαίμων ανάγεται σε τύπο *Λακεν-αίμων, σύνθετο από *Λακεν- (από το Λάκων, -ωνος) και Αἵμων, -ονος, κύριο όνομα το οποίο θεωρήθηκε εθνικό […] Είναι όμως αμφίβολη τόσο η φωνητική τροπή (τού -ν- σε -δ-) όσο και η σημασία. Κατ’ άλλη εκδοχή, το β΄ συνθετικό είναι το αρχαίο δαίμων, -ονος στη σημασία «αυτός που μοιράζει, που διανέμει»…

ΛΗΞΟΥΡΙ: Το όνομα τής πόλης τής Κεφαλλονιάς απέναντι από το Αργοστόλι ίσως προέρχεται από αμάρτυρο τύπο *Λυκοσούρι(ον), που ανάγεται στο αρχαίο τοπωνύμιο Λυκόσουρα (ἡ), σύνθετο των λέξεων λύκος και οὐρά. Το τοπωνύμιο ταιριάζει σε οικισμούς που βρίσκονται κάτω από ορεινό όγκο…

ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ: Η μεγάλη πόλη και λιμάνι των νοτιοδυτικών H.Π.A. στην πολιτεία τής Καλιφόρνιας στον Ειρηνικό Ωκεανό έλαβε το (αγγλικό) όνομα Los Angeles από το ισπανικό los angeles «οι άγγελοι». Αυτό ήταν μέρος τής πλήρους ονομασίας El pueblo de (Nuestra Señora) la Reina de Los Angeles «πολίχνη τής (Δεσποίνης Ημών) βασίλισσας των αγγέλων», που είχε δοθεί στην πόλη όταν ιδρύθηκε το 1781 κατά την περίοδο τής ισπανικής αποικιοκρατίας. H πόλη ενσωματώθηκε στις H.Π.A. το 1850…

ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ: Το όνομα αυτό (που έφεραν αρκετοί Ευρωπαίοι ηγεμόνες με γνωστότερους τους Γάλλους τής δυναστείας των Βουρβόνων) είναι όψιμο μεσαιωνικό (Λουδοβῖκος και Λοδοβῖκος) και προέρχεται από το μεσαιωνικό λατινικό Ludovicus, εκλατινισμένη μορφή τού παλαιού γερμανικού Hlodwig / Hludwig (από όπου το γερμανικό Ludwig). Το παλαιό γερμανικό όνομα είναι σύνθετο από τις λέξεις hlut(h) «διάσημος, ένδοξος» (συγγενές προς το αρχαίο κλυτός) και wig «πόλεμος».