Το ελληνικό αλφάβητο – Πολιτισμός τού γραπτού λόγου

Το ελληνικό αλφάβητο

Ένα πρόσφατο (τού 2018) βιβλίο μου που αγαπώ ιδιαίτερα είναι «Το ελληνικό αλφάβητο».
Χρόνια δίδασκα και μιλώ ακόμη, τονίζοντας ότι ο ελληνικός πολιτισμός είναι κατ’ εξοχήν ένας «πολιτισμός τού γραπτού λόγου».
Ο ελληνικός πολιτισμός είναι τα ελληνικά κείμενα, τα κείμενα σε ελληνική γλώσσα γραμμένα με ελληνική γραφή, με το ελληνικό μας αλφάβητο. Τα αρχιτεκτονήματα, τα έργα τέχνης, ό,τι άλλο διασώθηκε  και, βεβαίως, η μακρά προφορική μας παράδοση είναι το έτερο σκέλος τού πολιτισμού μας. Αλλά τίποτε δεν θα μάς θύμιζε τόσο και δεν θα μάς καταξίωνε ως βάση τού ευρωπαϊκού πολιτισμού όσο τα κείμενά μας: ο ελληνικός γραπτός λόγος τού Πλάτωνος, τού Αριστοτέλους, τού Ομήρου, των Τραγικών, τού Θουκυδίδη, των τεσσάρων χιλιάδων (4.000) συγγραφέων ελληνικών κειμένων (που περιλαμβάνονται στον ψηφιακό «Thesaurus Linguae Garecae»). Το πέρασμα από τους φθόγγους τής ελληνικής γλώσσας στα γράμματα τού ελληνικού αλβαφήτου αποτελούν τη μετάβαση από τη λήθη στη μνήμη, από την απώλεια στην επιβίωση, από την ατομικότητα στη συλλογικότητα, από την προσωρινότητα τού εφήμερου στην αιωνιότητα τού πολύτιμου. 

Πολιτισμός τού γραπτού λόγου

Ο ελληνικός πολιτισμός υπήρξε πολιτισμός τού γραπτού λόγου. Στηρίχθηκε και υποστηρίχθηκε από τη γραπτή διατύπωση των διανοητικών και πνευματικών κατακτήσεων που αποτέλεσαν την ουσία, τα επιτεύγματα και τις μεγάλες στιγμές του. Τα διανοήματα των Ελλήνων φιλοσόφων, των επιστημόνων, των ιστορικών, των πολιτικών, των ρητόρων, καθώς και η ποίηση, τα θεατρικά έργα των μεγάλων δημιουργών, οι αποφάσεις και οι νόμοι τής Πολιτείας και των θεσμικών οργάνων και αργότερα η διδασκαλία τού Ευαγγελίου και των Πατέρων τής Εκκλησίας, όλα μαζί με πλήθος άλλων πνευματικών δραστηριοτήτων δηλώθηκαν, διατηρήθηκαν, διαδόθηκαν και διασώθηκαν μέσω τής γραφής.

Δικαιούμεθα να υποθέσουμε ότι, αν οι Έλληνες δεν είχαν αποκτήσει τόσο νωρίς το προνόμιο τής γραφής, ο ελληνικός πολιτισμός, όχι μόνο δεν θα είχε ευδοκιμήσει και διαδοθεί, αλλά και θα παρέμενε άγνωστος σε εμάς και στον κόσμο γενικότερα, με ό,τι αυτό θα σήμαινε για την ίδια τη δημιουργία τού ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Τελικά, το πέρασμα από τους φθόγγους τής ελληνικής γλώσσας στα γράμματα τού ελληνικού αλβαφήτου, από τον προφορικό στον γραπτό λόγο αποτελεί τη μετάβαση από τη λήθη στη μνήμη, από την απώλεια στην επιβίωση, από την ατομικότητα στη συλλογικότητα, από την προσωρινότητα τού εφήμερου στην αιωνιότητα τού πολύτιμου.