Ο νέος Ελληνικός Διαφωτισμός

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (Νέες Εποχές)

4 Δεκεμβρίου 2011

Από το κράτος τής δουλείας που καταπλάκωνε τη χώρα επί 400 χρόνια κατόρθωσε η Ελλάδα να απαλλαγεί το 1821 με τον ένοπλο αγώνα των Ελλήνων μετά τον φωτισμό τους από μερικούς εμπνευσμένους διανοούμενους εντός και εκτός Ελλάδος. Με ηγετική μορφή έναν παθιασμένο για ελευθερία και παιδεία διανοούμενο, τον Αδαμάντιο Κοραή, μια σειρά από καλλιεργημένους Έλληνες, πολλοί από τους οποίους ήταν ιερωμένοι, αναλώθηκαν στην πνευματική αφύπνιση τού Γένους, η οποία οδήγησε στον νικηφόρο ξεσηκωμό. Κι είναι αυτό ένα τρανό παράδειγμα από την πρόσφατη ιστορία μας πώς η αληθινή παιδεία μπορεί να εμπνεύσει, να ενθουσιάσει και να ξεσηκώσει έναν ολόκληρο λαό, οδηγώντας τον να συνειδητοποιήσει ότι η ιστορία και η πολιτιστική κληρονομιά του υπαγορεύει μια καλύτερη τύχη γι’ αυτόν και τα παιδιά του. Έτσι η συμβολή τού Νεοελληνικού Διαφωτισμού, μιας παιδευτικής αφύπνισης τού Γένους με τη βοήθεια των διανοουμένων τής εποχής, των Διδασκάλων τού Γένους, αποδείχθηκε καθοριστική.

 Τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες –πολιτικοί κυρίως αλλά και πολίτες– με πράξεις και παραλείψεις μας οδηγήσαμε την Ελλάδα σε μια πρωτόγνωρη μορφή δουλείας, σε μια πλήρη εξάρτηση από αγορές, τράπεζες και ξένα εποπτικά όργανα. Πρόκειται για μια οικονομική δουλεία που βυθίζει χιλιάδες Ελλήνων σε ανεργία, σε ανατροπή τής ατομικής και οικογενειακής τους ζωής, σε μια οδυνηρή εξαθλίωση και απόγνωση. Η εξαθλίωση αυτή μάλιστα τείνει να καλύψει όλες τις μορφές τής ελληνικής ζωής, πλήττοντας θανάσιμα –ως μη ώφειλε– και την πνευματική μας υπόσταση, την παιδεία και τον πολιτισμό μας. Μια καταχνιά όλο και περισσότερο σκεπάζει τις ψυχές των πολιτών. Ένα σκοτάδι ξεχύνεται σε όλες τις δραστηριότητές μας. Μια κατάθλιψη κυριεύει τη διάθεσή μας και μαυρίζει τις ελπίδες μας για το μέλλον. Έχουμε περάσει σε μια δουλεία που –τηρουμένων των αναλογιών– είναι το ίδιο βαριά, αν δεν είναι βαρύτερη από την ανελευθερία που έχει βιώσει η χώρα υπό ξένο ζυγό. Γιατί τώρα, απρόσμενα και υπό συνθήκες ειρήνης και συμπόρευσης των λαών τής Ευρώπης, διακυβεύονται η αξιοπρέπεια, η ψυχική ισορροπία, η συλλογική εικόνα τής χώρας, οι ελπίδες, το μέλλον και τα όνειρα ενός ολόκληρου λαού.

Το ζήτημα πλέον είναι πώς θα αποτινάξουμε αυτόν τον νέο ζυγό που «ανεπαισθήτως» βάλαμε στον τράχηλό μας μετά από περίοδο σχετικής υλικής ευφορίας, προόδου και ευημερίας που φάνηκαν μετά τον εμφύλιο. Πρόκειται για μια ιδιότυπη δουλεία στρεβλών αντιλήψεων και άνομων επιδιώξεων που επέφεραν την οικονομική μας υποδούλωση. Πρόκειται για τη δουλεία τού βολέματος, τού καταναλωτισμού, τής διαφθοράς, των πελατειακών σχέσεων, τής φοροδιαφυγής, τής ανοργανωσιάς, τής ανευθυνότητας, τής φιλαυτίας, τού καιροσκοπισμού, τής αρπαχτής, τής ευθυνοφοβίας, τού εύκολου πλουτισμού, τής απαξίωσης προσώπων και θεσμών, τής κατάλυσης αρχών και κανόνων, τής θεοποίησης τού χρήματος, τής υποβάθμισης των αξιών και τής παιδείας, τής ποικιλόμορφης ξενομανίας (από τις ξενόγλωσσες πινακίδες μέχρι τα Greeklish μας), τής απομάκρυνσης από την παράδοση, τής υποτίμησης τού πολιτισμού, τής αποστασιοποίησης από την ορθόδοξη πίστη και τη θρησκεία γενικότερα. Πρόκειται για τη δουλεία τού ψευτοπροοδευτισμού, τής μόνιμης εξέγερσης πάντων εναντίον πάντων, τής καταρράκωσης τής εκπαίδευσης, των πάσης μορφής καταλήψεων ευκαίρως ακαίρως, τής άσκησης βίας προς και από ποικίλες πηγές, τής ισοπέδωσης και τού εξισωτισμού, τού αχαλίνωτου συνδικαλισμού, τού γενικού ξεχαρβαλώματος και βαθμιαίου γκρεμίσματος τής χώρας μας χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ. Έτσι –εκτός από μεμονωμένες φωνές και μικρές ανήμπορες δυνάμεις που αντιστάθηκαν, όπως κάποιοι διανοούμενοι, μόνοι μας κτίσαμε τα τείχη τής δουλείας μας, μιας δουλείας για την οποία τώρα όλοι θρηνούμε και κοπτόμεθα και αλληλοκατηγορούμαστε, με αποδιοπομπαίο τράγο –όχι χωρίς λόγο– τους πολιτικούς.

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μέσα στην καταχνιά και στο σκοτάδι το φως που θα τα διαλύσει. Και αυτό δεν μπορεί να είναι παρά «τα φώτα» μιας εθνικής αυτοσυνειδησίας, μιας αυτογνωσίας και πολιτικοκοινωνικής εγρήγορσης που θα μάς βγάλει από τα σημερινά αδιέξοδα. Χρειαζόμαστε μια πνευματική αφύπνιση, έναν σύγχρονο διαφωτισμό που θα βοηθήσει να πετάξουμε από πάνω μας τα βαρίδια που μάς κατέβασαν στον πάτο τής εθνικής απαξίωσης. Αυτός ο διαφωτισμός μπορεί να προέλθει από επιστήμονες και διανοούμενους, πολιτικά, κοινωνικά και ηθικά άφθαρτους και αδιάφθορους, με ήθος και ηθική, με παιδεία και φρόνημα, με όραμα, παρρησία, μαχητικότητα και ετοιμότητα για σύγκρουση όπου και όσο χρειαστεί, χωρίς εξαρτήσεις, χωρίς ατομικά συμφέροντα, χωρίς προσωπικές βλέψεις. Τέτοιοι άνθρωποι σε στενή συνεργασία με ανιδιοτελείς πνευματικές και πολιτιστικές δυνάμεις τού τόπου και, κυρίως, με νεότερους μαχητικούς και αγνούς ανθρώπους μέσα από δημοκρατικές πάντοτε διαδικασίες (χωρίς αυτόκλητους σωτήρες) πρέπει να βγουν μπροστά, να αφυπνίσουν συνειδήσεις και να εμπνεύσουν τους Έλληνες να αγωνισθούν για να αποτινάξουν τη δουλεία των στρεβλώσεων και την απότοκη οικομική δουλεία. Με την προϋπόθεση ότι είμαστε αποφασισμένοι να υπερβούμε τον εαυτό μας και να προχωρήσουμε σε ανατροπές. Η παιδεία στην πιο ευρεία της έννοια, με αρχές, κανόνες, ιδανικά και αξίες. μπορεί να ξαναγίνει η αφετηρία ενός νέου ελληνικού διαφωτισμού.

Τα λόγια τής κορυφαίας μορφής τού Νεοελληνικού Διαφωτισμού, τού Αδαμάντιου Κοραή, είναι όσο ποτέ επίκαιρα : «Τρόπον μεταβολής τής Ελλάδος από την εις την οποίαν ευρίσκεται κατάστασιν την σήμερον ούτ’ εστοχάσθην ποτέ ούτε στοχάζομαι δυνατόν άλλον παρά την παιδείαν. […] Έξω τούτου τού μέσου τής αναγεννήσεως τής Ελλάδος, αν ήναι κανέν άλλο (και τι άλλο εμπορεί να νομίση τις πλανώμενος παρά το μέσον τής βίας;) το στοχάζομαι και άδικον και ανόητον».