Κινεζικά πανεπιστήμια

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (Νέες Εποχές)
2 Οκτωβρίου 2005

Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ αυτές τις μέρες -προσκεκλημένος τού Υπουργείου Παιδείας τής Κίνας- εννέα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα πανεπιστήμια τής Κίνας: το Πανεπιστήμιο τού Πεκίνου, που αξιολογείται ως το πρώτο πανεπιστήμιο τής Κίνας, και δύο ακόμη άλλα μεγάλα πανεπιστήμια στο Πεκίνο (το Νόρμαλ και το Ρεν Μιν), τα πανεπιστήμια Σετσουάν και Νόρμαλ Σετσουάν στο Τσενγκντού (N.Δ. Κίνα), το Πανεπιστήμιο Τσε Γιανγκ στο Χαντσού (N.A. Κίνα) και τα πανεπιστήμια Τονγκ Ζι, Φου Νταν και Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών στη Σανγκάη (στο τελευταίο γίνεται εξαιρετική δουλειά στην ελληνική γλώσσα). Θα εκθέσω εν συντομία τη γνώμη που εμόρφωσα για τα πανεπιστήμια τής Κίνας, το σύστημα Ανώτατης Εκπαίδευσης και τις σπουδές σ’ αυτά.

Συνολική διαπίστωση: Ο,τι χαρακτηρίζει τα πανεπιστήμια τής Κίνας σήμερα είναι μια αλματώδης πρόοδος. Τα κινεζικά πανεπιστήμια βαδίζουν «πρόσω ολοταχώς». Θα μπορούσε να μιλήσει μάλιστα κανείς για ένα «εκπαιδευτικό θαύμα», αν λάβει υπ’ όψιν του ότι μεσολάβησε η περίφημη «Πολιτιστική Επανάσταση» τού 1966 που τίναξε στον αέρα ολόκληρο το σύστημα τής Εκπαίδευσης στην Κίνα (Γενικής και Ανώτατης), κλείνοντας για μερικά χρόνια όλα τα σχολεία και όλα τα πανεπιστήμια! Ειδικότερη διαπίστωση: σε μερικές τουλάχιστον πλευρές (εγκαταστάσεις, οργάνωση, λειτουργία, προοπτικές) τα κινεζικά πανεπιστήμια υπερέχουν πολλών -αν όχι των περισσοτέρων- ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.

* Το σύστημα εισαγωγής στα AEI

Κάθε χρόνο εισάγονται στα πανεπιστήμια τής Κίνας 8,5 εκατομμύρια φοιτητές! Ελάχιστοι, φυσικά, για έναν πληθυσμό ενός δισεκατομμυρίου διακοσίων πενήντα και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων! Κατόπιν «εθνικών εξετάσεων» και με τη δυνατότητα των πανεπιστημίων να επιλέξουν μεταξύ των επιτυχόντων φοιτητών, κανονίζοντας τα ίδια τη βάση εισαγωγής στο καθένα. H διάρκεια των σπουδών είναι τετραετής. Ολοι οι φοιτητές τελειώνουν σε 4 χρόνια, επιτρέπεται δε να παρατείνουν τη λήψη τού πτυχίου επί 2 μόνον χρόνια. Οι μεταπτυχιακές σπουδές διαρκούν 2 χρόνια, ενώ το διδακτορικό δίπλωμα απαιτεί χρόνο 3 έως 5 ετών. H φοίτηση είναι υποχρεωτική στα μαθήματα και στα εργαστήρια, συνδέεται δε με την όλη ζωή στα πανεπιστήμια, η οποία είναι έντονη τόσο από πλευράς φοιτητών όσο και από πλευράς διδασκόντων. Είναι όλοι τους εκεί: Φοιτητές και καθηγητές. Ζουν μέσα στα πανεπιστήμια. Κι εδώ η μεγάλη διαφορά: όλοι οι φοιτητές κατοικούν σε φοιτητικές εστίες μέσα στα πανεπιστήμια. Υπάρχει στέγη για όλους τους φοιτητές.

Ο επισκέπτης που βλέπει τα τεράστια καλοχτισμένα κτήρια, τις εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, τις απέραντες εκτάσεις των πανεπιστημιοπόλεων (campus) με τεχνητές λίμνες και πολύ πράσινο, με αθλητικές εγκαταστάσεις, με εργαστήρια, με πολυώροφα κτήρια ειδικά για την έρευνα, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι κάθε πανεπιστήμιο έχει από 3 έως 5-6 πανεπιστημιοπόλεις, διερωτάται πού βρίσκουν τα πανεπιστήμια τους πόρους για όλα αυτά. Οι πόροι των πανεπιστημίων, λοιπόν, προέρχονται κατά το 1/3 από την Πολιτεία, 1/3 από δίδακτρα και χρήματα των φοιτητών για τις εστίες και τη σίτισή τους και 1/3 από την έρευνα (συνεργασία των πανεπιστημίων με κινεζικές και ξένες εταιρείες σε ερευνητικό επίπεδο) και από αντίστοιχες δωρεές (μεγάλων εταιρειών). H δραστηριότητα των πανεπιστημίων για αυτοχρηματοδότηση είναι έντονη και εμφανής, συνδεόμενη με τα μεγάλα ανοίγματα που κάνει η Κίνα και στο επίπεδο τής Ανώτατης Εκπαίδευσης προς τις χώρες τής Ευρώπης, τις H.Π.A., την Αυστραλία, τον Καναδά και την Ιαπωνία.

* Το πνεύμα του εκσυγχρονισμού

Συζητώντας με τους πανεπιστημιακούς, χωρίς να επαίρονται για τα επιτεύγματά τους, μένουν ενεοί όταν πληροφορούνται ότι τα πάντα στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι δωρεάν και προέρχονται από την Πολιτεία. Μας μακαρίζουν και μας οικτίρουν συγχρόνως γι’ αυτό, διαβλέποντας ότι αυτή η εξάρτηση οδηγεί σε περιορισμένη ανάπτυξη των πανεπιστημίων μας. Οι ίδιοι ξεκινούν -όψιμα ίσως, αλλά με ιλιγγιώδη ταχύτητα- από μια διαφορετική σύλληψη των πανεπιστημίων, ως φυτωρίων επιστημόνων για τη στήριξη τής χώρας τους και την ανάπτυξή της σε όλα τα πεδία. Το επαναλαμβάνουν συνεχώς σε κάθε συζήτηση. Με κινεζική-ανατολίτικη σοφία έχουν δωρεάν τις μεταπτυχιακές σπουδές, γιατί πιστεύουν ότι μέσα από την έρευνα ανεβάζουν το κύρος, την οικονομία, την Παιδεία και την όλη ανάπτυξη τής Κίνας. «Πώς να πάρουμε δίδακτρα από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές που βοηθούν στην έρευνα;», μού είπε ο Πρύτανης τού Πανεπιστημίου τού Σετσουάν. «Εχουμε δίδακτρα μόνο για τους προπτυχιακούς φοιτητές που το πτυχίο τούς οδηγεί σε κάποιο επάγγελμα και για λόγους ίσης μεταχείρισης προς τα εκατομμύρια άλλων νέων που δεν σπουδάζουν». Και μολονότι το ύψος των διδάκτρων και των ενοικίων διαμονής στις φοιτητικές εστίες και σίτισης είναι χαμηλό, εν τούτοις Κινέζοι συνομιλητές μού είπαν ότι πολλοί γονείς δεν έχουν τα χρήματα να σπουδάσουν τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια. Να, η αρνητική πλευρά τού συστήματος, που την εξηγεί ίσως μόνον ο ασύλληπτος σε αριθμούς υπερπληθυσμός τής Κίνας. Εξίσου αρνητικό είναι το γεγονός ότι οι πρυτανικές αρχές στα πανεπιστήμια διορίζονται ακόμη από την Πολιτεία, μολονότι -όπως μού ελέχθη- αυτό δεν σημαίνει ότι διορίζονται μόνο κομματικά μέλη. Το σύστημα και κυρίως οι αντιλήψεις στην Κίνα φαίνεται ότι έχουν αλλάξει τόσο πολύ προς την κατεύθυνση τού εκδημοκρατισμού, τού εκσυγχρονισμού και τής φιλελευθεροποίησης στο πλαίσιο μιας πιο ελεύθερης οικονομίας τής αγοράς, ώστε είναι φανερό ότι έχουν μεταβάλει και την παλιά αντίληψη τής κομματικής εξάρτησης.

Ο γίγαντας τής Ασίας ξύπνησε και ορθώνει το ανάστημά του. Οι Ελληνες μπορούμε και πρέπει να αξιοποιήσουμε τον σεβασμό και την εκτίμηση που τρέφουν ανυπόκριτα οι Κινέζοι προς την Ελλάδα, τους Ελληνες και τον Ελληνικό πολιτισμό. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ιδρύσει τμήμα Ασιατικών Σπουδών με έμφαση στις κινεζικές σπουδές, τις ιαπωνικές και άλλες ασιατικές σπουδές, το οποίο ελπίζουμε ότι η Πολιτεία θα βοηθήσει να τεθεί αμέσως σε λειτουργία.