Ερήμην τού βιβλίου και των βιβλιοθηκών;

 
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (Νέες Εποχές)
8 Ιανουαρίου 2006

Έναρξη τού 2006. Αρχές τού 21ου αιώνα. Ποιότητα παιδείας και αναβάθμιση τής πολιτιστικής στάθμης τής χώρας, τα ζητούμενα. Μπορεί κανείς να σκεφθεί, να μιλήσει, να ξεκινήσει κάτι σωστό και αποτελεσματικό γι’ αυτά ερήμην τού βιβλίου και ερήμην των βιβλιοθηκών;

Μιλάω συχνά με γονείς, εκπαιδευτικούς, συγγραφείς, εκδότες, φοιτητές, εκπροσώπους φορέων, με απλούς ανθρώπους, μιλάω μαζί τους για το βιβλίο, μιλάω για βιβλιοθήκες. Πρόσφατα στις πρωτοβουλίες τής Στοάς τού Βιβλίου μιλήσαμε για πολλά που αφορούν στο βιβλίο στην Ελλάδα. Αποτέλεσμα: Απογοήτευση έως κατάθλιψη. Ολα δείχνουν σαν να μη μάς ενδιαφέρει το μέλλον τού βιβλίου στην Ελλάδα, σαν να μη μάς νοιάζει αν δεν έχουμε σχολικές βιβλιοθήκες, όσες και όπως τις χρειαζόμαστε. Απόδειξη περίτρανη: η παρατεταμένη αχρηστία τής Εθνικής Βιβλιοθήκης, η ανυπαρξία Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Ελλάδα! (Ας ελπίσουμε ότι ο ρέκτης πανεπιστημιακός καθηγητής και ακαδημαϊκός κ. Αθαν. Φωκάς θα έχει την απαιτούμενη συμπαράσταση, ώστε να λύσει το μείζον πρόβλημα τής ανέγερσης νέου κτηρίου και τής αξιοπρεπούς επαναλειτουργίας τού παραδοσιακού κτηρίου).

Να προσθέσω και άλλη ενδεικτική εστία αδιαφορίας έως περιφρόνησης τού βιβλίου; H κρατική μας Τηλεόραση. Αποζεί κυρίως από τα χρήματα τού Ελληνα πολίτη και δεν θεωρεί υποχρέωσή της – στον βωμό τής θεαματικότητας – να ενισχύσει το βιβλίο ως μέσο πολιτισμού και Παιδείας, επειδή οι αποφάσεις λαμβάνονται, προφανώς, βάσει οικονομικών κριτηρίων! Το μόνο που φιλοξενεί είναι οι (αδρά πληρωνόμενες) ελάχιστες διαφημίσεις για βιβλία και – ευτυχώς – μια εκπομπή για το βιβλίο στην ET 3 από τον καταξιωμένο συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό, εκπομπή που μάλλον αποτελεί «άλλοθι» (στάχτη στα μάτια…) για ενοχές που πρέπει να έχουν οι Διοικήσεις τής EPT από την ανεξήγητη αποστροφή τους προς το βιβλίο.

Ανάλογες ενοχές πρέπει να αισθάνονται και οι εκάστοτε υπουργοί Παιδείας και υπουργοί Πολιτισμού για τη στάση τους απέναντι στο βιβλίο. Βεβαίως υπάρχει το EKEBI και βεβαίως υπάρχει ένας μικρός αριθμός (υπολειτουργουσών) σχολικών βιβλιοθηκών και λίγων καλών δημόσιων και ιδιωτικών βιβλιοθηκών. Υπάρχουν και κάνουν αβοήθητες ό,τι μπορούν, αποτελώντας με τη σειρά τους το «άλλοθι» τής εκάστοτε ηγεσίας των δύο Υπουργείων. Ποιοι, με ποιες προϋποθέσεις, τι γνώσεις, τι στόχους και τι προϋπολογισμούς αγοράζουν βιβλία – αν και όσα και όποια αγοράζουν τα δύο Υπουργεία; Και το κυριότερο: πόσο βοηθούν στο να ετοιμαστούν οι αυριανοί αναγνώστες, που είναι κύρια ευθύνη τους από κοινού με το σχολείο, τον δάσκαλο, τους γονείς, τους εκδότες, τα MME, τους υπεύθυνους φορείς τής κοινωνίας μας;

Σ’ αυτόν τον τόπο μιλάμε για Παιδεία και Πολιτισμό ερήμην τού βιβλίου και των βιβλιοθηκών. Δηλαδή, εν κενώ. Φτάσαμε – σε ξέσπασμα απαιδευσίας και καλλιεργούμενης υστερίας – να αποτελούν εκδοτικό γεγονός και μέγα ανάγνωσμα τα φληναφήματα τού Χάρυ Πόττερ! Φτάσαμε να μεταφράσουμε(!) τον Παπαδιαμάντη και τον Ροΐδη για να τους καταλάβουν οι μαθητές (εφόσον, βέβαια, θελήσουν να τους διαβάσουν). Πέρα από τα σχολικά βιβλία, στο μεγαλύτερο ποσοστό τα παιδιά μας δεν έχουν μάθει να διαβάζουν άλλα βιβλία. Αυτή είναι η πραγματική αλήθεια. Δεν έχουμε – με ευθύνη όλων μας – εμπνεύσει στα παιδιά μας την αναζήτηση, την απόλαυση και την εντρύφηση στο βιβλίο. Το σύστημα τής Παιδείας μας, από το Δημοτικό έως και το Πανεπιστήμιο, τους έχει εκπαιδεύσει ως «homines unius libri» (άνθρωποι του ενός βιβλίου). Τους έχει εθίσει και βολέψει στην ανάγνωση ενός και μοναδικού βιβλίου για καθετί που διδάσκονται. Για βιβλιοθήκες, ούτε λόγος. Πόσα Ελληνόπουλα στη δημόσια εκπαίδευση έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν σχολικές βιβλιοθήκες; Που σημαίνει, σε πόσα δημόσια σχολεία υπάρχουν κατάλληλες, οργανωμένες και λειτουργoύσες σχολικές βιβλιοθήκες, ώστε να μελετούν από μόνοι τους σ’ αυτές οι μαθητές, καθοδηγούμενοι από τους δασκάλους τους; Σε ελάχιστα. Φυσικά – και ευτυχώς – υπάρχουν εξαιρέσεις, για να επιβεβαιώσουν τον κανόνα. Να γιατί – μαζί και με άλλους παράγοντες – τα Φιλανδόπουλα «προκόπτουν εν παιδεία» ερχόμενα πρώτα σε πανευρωπαϊκές εξετάσεις, ενώ τα παιδιά τής χώρας όπου γεννήθηκε, άκμασε και αναδείχθηκε η Παιδεία ως αξία τού ανθρώπου, τής ανθρωπιάς και τού ανθρωπισμού, τα Ελληνόπουλα υστερούν σε απόδοση, γιατί «προκόπτουν εν τηλοψία», εν Κόμικς, εν Χάρυ Πόττερ, δηλαδή εν αφασία!

Επείγει να ανασκουμπωθούμε όλοι, με πρώτους τους Υπουργούς Παιδείας και Πολιτισμού, με πρώτους τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων (στην Ανώτατη Εκπαίδευση λ.χ. έχουμε ευθύνη και εμείς οι Πανεπιστημιακοί για την υιοθέτηση τής «παιδείας τού ενός βιβλίου» με το ένα και μοναδικό σύγγραμμα), με τους γονείς μπροστάρηδες επίσης και ευαισθητοποιημένους, με τους μαθητές και τους νέους γενικότερα προειδοποιημένους, με τα MME να συναισθανθούν τις ευθύνες τους, με τον εφησυχασμένο πολίτη να αντιληφθεί το πρόβλημα, να ξεσηκωθεί και να απαιτήσει να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Επείγει να κινηθούμε όλοι μας υπέρ τού βιβλίου και τής δημιουργίας και λειτουργίας βιβλιοθηκών και, πάνω από όλα, υπέρ τής φιλαναγνωσίας ως μοχλού Παιδείας, αλλιώς θα οδηγούμεθα μαθηματικώς σε καταστάσεις παχυλής απαιδευσίας, πασπαλισμένης με την άχνη και χρυσωμένης με το χάπι τής υψηλής δήθεν τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, τρομάρα μας!…