Εκπαίδευση: Όλοι προ των ευθυνών μας

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (Νέες Εποχές)

Μαΐος 2009

Ασχολούμεθα στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας και ειδικότερα στον Τομέα τής Γενικής Εκπαίδευσης (Προσχολικής – Πρωτοβάθμιας – Δευτεροβάθμιας) με το καυτό θέμα τής σχολικής εκπαίδευσης. Διεξάγουμε έναν έντιμο, γόνιμο, πολύπλευρο και ειλικρινή διάλογο. Προπάντων έναν διάλογο ουσίας. Βεβαίως, και το έργο που έχει ανατεθεί στο Συμβούλιό μας και ο χρόνος που πρέπει να είναι σε λογικά όρια και ο εξ ορισμού συμβουλευτικός χαρακτήρας τής δουλειάς μας επιβάλλουν κάποιες προτεραιότητες: την πρόταση για αναμόρφωση Λυκείου, τής εκπαιδευτικής βαθμίδας που κατεξοχήν και πανθομολογουμένως πάσχει, και τη διαμόρφωση ενός πιο δίκαιου, αξιόπιστου και «απο-αγχοποιημένου» συστήματος πρόσβασης στα Πανεπιστήμια…  Για να ολοκληρώσουμε όμως το έργο μας και αφού αναντίρρητα η Εκπαίδευση είναι εγγενώς ενιαία στον χώρο τής Γενικής Παιδείας, θα συμπεριλάβουμε στην εξέταση και στις προτάσεις μας και τις προηγούμενες βαθμίδες τής Εκπαίδευσής μας (Νηπιαγωγείο – Δημοτικό – Γυμνάσιο) με κύριο στρατηγικό στόχο πώς ένα οργανικό σύνολο προτεινομένων τολμηρών και ουσιαστικών αλλαγών μπορεί να εξασφαλίσει και στην Ελλάδα μια ποιοτική και εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση.
   Ωστόσο –και έχουμε πλήρη συνείδηση των προβλημάτων– κύριο παραμένει το ζήτημα ποια θα είναι η συνέχεια των προτάσεών μας, πώς θα αξιοποιηθούν από την όποια Κυβέρνηση και τα κόμματα τής όποιας Αντιπολίτευσης, πώς θα αντιμετωπισθούν από τους εκπαιδευτικούς και τις Ενώσεις τους, και, κυρίως, πώς θα αντιμετωπισθούν από την κυρίαρχη και σιωπηλή δύναμη, την ελληνική κοινωνία, τους Έλληνες πολίτες. Το τελευταίο αυτό θέμα αξίζει να μάς απασχολήσει περισσότερο.
   Στην Ελλάδα η Κοινωνία είτε στο επίπεδο των γονέων (οικογένειας) είτε στο επίπεδο των δήμων (Τοπικής Αυτοδιοίκησης) είτε στο επίπεδο τής Σχολικής Κοινότητας (εκπαιδευτικών και μαθητών σχολικών μονάδων) είτε στο επίπεδο των σχολικών Ενώσεων (Συνδικαλιστικών Οργανώσεων αλλά και Επιστημονικών Εταιρειών) έχει θεσμικά αλλά και στην πράξη μηδαμινή, ευκαιριακή ή ελάχιστη συμμετοχή και αξιοποίηση τού προφανούς ενδιαφέροντος αλλά και των γνώσεων και των πολύτιμων ευαισθησιών που εύλογα διαθέτουν για τα θέματα τής Παιδείας και τής Εκπαίδευσης. Οι μόνοι που αποφασίζουν είναι η εκάστοτε Κυβέρνηση διά τής δραστηριότητας τού εκάστοτε Υπουργού Παιδείας. 
   Αυτό, βεβαίως, σε μια δημοκρατία είναι νόμιμο και θεσμικά κατοχυρωμένο, αφού στηρίζεται στην εκφρασμένη (διά τής ψήφου του) βούληση τής πλειονοψηφίας των πολιτών. Ωστόσο, επιτρέπεται –ηθικά, δεοντολογικά αλλά και για πρακτικούς λόγους– να απέχουν τελείως των αποφάσεων, τής συζήτησης και τής όλης διαδικασίας οι ενδιαφερόμενοι φορείς; Ποια είναι η συμμετοχή των τοπικών αρχών στη διαμόρφωση τού προγράμματος Εκπαίδευσης τής περιοχής τους; Υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή των γονέων κάθε σχολείου και των ίδιων των μαθητών δι’ εκπροσώπων τους από τις μεγάλες τάξεις; Τι δυνατότητα εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών και παρεμβατικού ρόλου έχουν η διεύθυνση και ο σύλλογος διδασκόντων κάθε σχολείου και οι μεμονωμένοι διδάσκοντες τουλάχιστον ως προς το αντικείμενό τους; Τα πάντα στην ουσία τής εκπαίδευσης εξαρτώνται από μια απόμακρη κεντρική διοίκηση που προαποφασίζει για όλα. Έτσι είναι το σύστημά μας, που φαίνεται ότι μάς βολεύει όλους, τους μεν γιατί ασκούν εξουσία εμάς δε γιατί ασκούμε εκ τού ασφαλούς κριτική, εντοπίζοντας τις ευθύνες –όχι αβάσιμα– στους μόνους αποφασίζοντες!
   Το τι πρέπει να γίνει φαίνεται και από το παράδειγμα τής πολυσυζητημένης Φινλανδίας. Η επιτυχία τού εκπαιδευτικού της συστήματος είναι εξόχως διδακτική. Τα αποτελέσματα, που πέτυχε αυτό το σύστημα στο Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης των Μαθητών, στο περίφημο PISA (The Programme of International Student Assessment), απαίτησαν προετοιμασία και προγραμματικές συμφωνίες των πολιτικών σε πλαίσιο συναίνεσης, συνοχής και συνέχειας που ξεκίνησε από το 1970 και απέδωσε καρπούς το 2000! Με κεντρικό σχεδιασμό που εξειδικεύεται με τοπικό σχεδιασμό και εφαρμόζεται σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με συνεχή αξιολόγηση και διορθωτικές παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα και όλα τα στάδια. Με τους εκπαιδευτικούς (ως συλλόγους διδασκόντων, ως άτομα, ως Ενώσεις) να μετέχουν ενεργώς σε όλα τα στάδια διαμόρφωσης τού συστήματος αλλά και εφαρμογής του. Με τους γονείς να έχουν αποφασιστικό λόγο. Με τους μαθητές (Λυκείου) να συμμετέχουν σε θέματα που μπορούν να έχουν γνώμη. Με τους διαφόρους κοινωνικούς φορείς να έχουν έντονη συμμετοχή και βαρύνοντα λόγο. Με μια κοινωνία εξαιρετικά ευαισθητοποιημένη στα θέματα τής Εκπαίδευσης που απαιτεί και επιβάλλει λύσεις, που συμμετέχει και συνεργάζεται και ελέγχει. 
   Μια κοινωνία που επενδύει στην ποιότητα τής Εκπαίδευσής της, μια κοινωνία που δεν ανέχεται να μη δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά όλων των πολιτών, που δεν δέχεται αποκλεισμούς παιδιών αλλά αντιμετωπίζει με κατάλληλες συμβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες παιδιά με μαθησιακά ή προβλήματα συμπεριφοράς, μια κοινωνία, τέλος, που σέβεται, στηρίζει και εμπιστεύεται τον εκπαιδευτικό. Σε ερώτηση αν αξιοποιούνται οι εκπαιδευτικοί, να τι απάντησε ο Σύμβουλος Εκπαίδευσης τού Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας τής Φινλανδίας κ. Laukkanen: «Δεν υπάρχει αξιολόγηση των δασκάλων. Η επαγγελματική δεοντολογία και το εργασιακό ήθος των δασκάλων είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο κα μπορούμε να εμπιστευθούμε επίσης την ικανότητά τους. Ξέρουν τι κάνουν.»
   Έρευνα τού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου τής χώρας μας έδειξε ότι οι μαθητές των σχολείων μας δηλώνουν ότι αισθάνονται κούραση, πίεση, πλήξη, άγχος και απογοήτευση. Αυτό το μήνυμα από μόνο του δεν φτάνει για να μάς αφυπνίσει και να μάς κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι ως άτομα, ως κοινωνία, ως πολιτικά κόμματα, ως χώρα δεν μπορούμε πια να κοιμόμαστε ήσυχοι, «άβουλοι και δειλοί» μη θίξουμε τα κακώς κείμενα;