Στη γλώσσα συνεχώς επιλέγουμε

Τὸ πιὸ σημαντικὸ στὴν ἀνθρώπινη γλώσσα, πολὺ λίγο συνειδητοποιημένο ἀπὸ τοὺς ὁμιλητὲς τῆς γλώσσας, ἐνίοτε καὶ ἀπὸ γλωσσολόγους, εἶναι ὅτι ἡ γλωσσικὴ ἐπικοινωνία μας, ἡ γλώσσα μας κάθε στιγμὴ ποὺ μιλοῦμε ἢ γράφουμε, εἶναι ἀποτέλεσμα σειρᾶς ἐπιλογῶν σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τῆς γλώσσας, ἐμφανέστερα στὸ λεξιλογικὸ καὶ τὸ συντακτικό.
Τὸ ὅτι ἡ γλώσσα εἶναι προϊὸν τῶν ἐπιλογῶν τοῦ ὁμιλητῆ σὲ κάθε ἐπικοινωνιακὸ γεγονός, σὲ κάθε γραπτὸ ἢ προφορικό του κείμενο, σημαίνει πρῶτα καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα ὅτι ἡ γλώσσα μας δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα μηχανικῶν αὐτοματισμῶν ἀλλὰ (περισσότερο ἢ λιγότερο) συνειδητῶν ἐπιλογῶν. Ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ γλώσσα μας εἶναι προϊὸν δημιουργίας τοῦ ὁμιλοῦντος ἀνθρώπου ὡς σκεπτομένου ὄντος. 
Ἡ σκέψη τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ πρόθεσή του νὰ ἀνακοινώσει τὶς σκέψεις του στοὺς ἄλλους ὡς νοήματα, ὡς ἰδέες, ὡς μηνύματα γενικότερα τὸν ὁδηγοῦν σὲ συνεχεῖς γλωσσικὲς ἐπιλογὲς σὲ λέξεις καὶ γλωσσικὲς δομές, ποὺ τὸν βοηθοῦν νὰ ἐκφράσει καλύτερα αὐτὰ ποὺ θέλει νὰ πεῖ.
Συνήθως μᾶς διαφεύγει τὸ αὐτονόητο, ὅτι ἡ ὁμιλία μας –προφορικὴ ἤ, ἰδίως, γραπτή– εἶναι στὴν πράξη προϊὸν μιάς σειρᾶς ἐπιλογῶν, τόσο στὸ τὶ λέμε ὅσο καὶ στὸ πῶς τὸ λέμε. Πρέπει νὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι κάθε στιγμή, τόσο στὴν ὀργάνωση τοῦ περιεχομένου τῆς ὁμιλίας μας ἐπιλέγουμε ἀπὸ ἕνα πλῆθος δυνατοτήτων καὶ ἐνεργοποιοῦμε μερικὲς ἀπὸ αὐτές, ὅσο καὶ στὴ γλωσσικὴ διατύπωση ἡ τελικὴ μορφὴ εἶναι ἀποτέλεσμα συγκεκριμένων ἐπιλογῶν λεξιλογικῶν, γραμματικῶν, συντακτικῶν. 
Δοθέντος ὅτι ἡ σχέση περιεχομένου καὶ μορφῆς δὲν εἶναι σχέση 1:1, ἀλλὰ μιά ἰδέα, ἕνα νόημα μπορεῖ νὰ λεχθεῖ μὲ περισσότερους τρόπους, ὑφίσταται ἐγγενῶς ὄχι μόνο ἡ δυνατότητα, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀνάγκη ἐπιλογῶν. 
Ἡ μελέτη τῶν λειτουργιῶν τοῦ ἐγκεφάλου ἔχει δείξει ὅτι αὐτὲς οἱ ἐπιλογὲς γίνονται μὲ ἐκπληκτικὲς ταχύτητες, ὥστε νὰ μὴν εἶναι πάντα συνειδητὲς καὶ νὰ φαίνονται μόνο στὴν κειμενικὴ ἀνάλυση. Ὡστόσο, εἶναι σὲ ὅλους γνωστὸ ἀπὸ τὴν καθημερινὴ πράξη ὅτι, γράφοντας ἰδίως ἕνα κείμενο, σταματᾶμε συνεχῶς γιὰ νὰ διαλέξουμε αὐτὴ ἢ ἐκείνη τὴ λέξη, μιά ἄλλη σειρὰ τῶν λέξεων ἢ μιά ἄλλη συντακτικὴ δομὴ (μιὰ παθητικὴ σύνταξη λόγου χάριν ἀντὶ μιάς ἐνεργητικῆς, μιά ὀνοματικὴ φράση ἀντὶ μιάς ρηματικῆς, μία φράση μὲ πρόθεση ἀντὶ γιὰ ἕνα ἁπλὸ ἐπίρρημα κ.ο.κ.). 
Εἶναι τόσο σημαντικὲς οἱ ἐπιλογὲς ποὺ κάνουμε στὸν λόγο μας καὶ τόσο χαρακτηριστικὲς τοῦ τρόπου σκέψεως καὶ τῆς προσωπικότητάς μας, ὥστε τὸ σύνολο τῶν συχνῶν ἐπιλογῶν μας ἀποτελεῖ ὅ,τι ὀνομάζουμε ὕφος, ποὺ εἶναι καὶ ἀναγνωριστικὸ στοιχεῖο τοῦ προσώπου μας.

(Από το βιβλίο τού Γ. Μπαμπινιώτη «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας», σελ. 44 κ.ἑξ.)