Ὁμιλία: ἡ πράξη τῆς γλώσσας

Μᾶς τὸ διδαξε, μὲ μεγάλη σαφήνεια καὶ ἐπιμονή, ὁ Saussure: ἄλλο λόγος καὶ ἄλλο ὁμιλία, ἄλλο τὸ langue (ἡ ὁρολογία του) καὶ ἄλλο τὸ parole. Ὁ λόγος εἶναι ἡ ἐσωτερικὴ πλευρὰ τῆς γλώσσας, ὅ,τι γνωρίζει ὁ κάθε ὁμιλητής, ὁ μηχανισμός, τὸ σύστημα τῆς γλώσσας, ἐνῶ ὁμιλία εἶναι ἡ ἐφαρμογὴ αὐτοῦ τοῦ συστήματος, τὸ προϊὸν ἐφαρμογῆς τοῦ μηχανισμοῦ τῆς γλώσσας, τοῦ λόγου. Ἄρα ἡ πράξη καὶ ἡ πραγματικότητα μαζὶ τῆς γλώσσας εἶναι ἡ ὁμιλία.
Μιλώντας γιὰ γραμματική, γιὰ σύνταξη, γιὰ λεξιλόγιο, κάνουμε, κατ’ ἀνάγκην, μιά τεράστια ἀφαίρεση. Τὶς λέξεις μίας γλώσσας, τὴ γραμματική της, τὴ συντακτικὴ δομὴ καὶ τοὺς κανόνες της τοὺς γνωρίζουμε ὡς ἀποτέλεσμα καὶ διαδικασία ἀφαίρεσης ἀπὸ πραγματικὲς μορφὲς γλωσσικῆς πράξης, ἀπὸ γραπτὰ καὶ προφορικὰ κείμενα, δηλαδὴ ἀπὸ μορφὲς ὁμιλίας. Γιατὶ κάθε τὶ ποὺ λέμε ἢ γράφουμε, κάθε ἁλυσίδα λόγου, κάθε προφορικὸ ἢ γραπτὸ κείμενό μας, εἶναι δεῖγμα ὁμιλίας 
Ἄρα μιλώντας γιὰ γλωσσικὴ πραγματικότητα καὶ γιὰ γλωσσικὴ πράξη, μιλᾶμε ἀποκλειστικὰ γιὰ ὅ,τι ἀποτελεῖ τὸ ἐπίπεδο ὁμιλίας στὴ γλώσσα, εἴτε πρόκειται γιὰ διάλογο εἴτε πρόκειται γιὰ μονόλογο εἴτε γιὰ γραπτὴ εἴτε γιὰ προφορικὴ μορφὴ γλώσσας. Ὡς ἐκ τούτου ἡ ὁμιλία ὡς ἡ πραγματικὴ μορφὴ τῆς γλωσσικῆς ἐπικοινωνίας μας εἶναι ἐξαιρετικὰ σύνθετη.
Περιλαμβάνει τὰ πρόσωπα ποὺ ἐπικοινωνοῦν, τὸ κείμενο ὡς περιεχόμενο καὶ ὡς γλωσσικὴ ἔκφραση, τὶς συνθῆκες (καταστάσεις, χῶρο, χρόνο) ἐπικοινωνίας, τὸν ἴδιο τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἐπικοινωνεῖ. 
Γι’ αὐτὸ καὶ μέχρι πρὶν ἀπὸ μερικὰ χρόνια δὲν ἀποτελοῦσε ἀντικείμενο σπουδῆς τῆς γλωσσολογίας, ποὺ περιοριζόταν στὸν λόγο. Τὸ πέρασμα ἀπὸ τὸν λόγο στὴν ὁμιλία ἀποτελεῖ κατάκτηση τῆς νεότερης γλωσσικῆς ἐπιστήμης καὶ συγχρόνως ἕνα πολὺ τολμηρὸ βῆμα στὴ σπουδὴ τῆς γλώσσας. Συνιστᾶ μετάβαση ἀπὸ τὸ μεμονωμένο (τὴ λέξη, τὴ φράση, τὴν πρόταση) στὸ σύνολο (τὸ κείμενο), ἀπὸ τὸ ἁπλὸ στὸ σύνθετο. 
Γιατὶ στὴν ὁμιλία, δηλαδὴ στὸ κείμενο, ἐμπλέκονται πολλοὶ παράγοντες, ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀποτελοῦν τὴν ἐπικοινωνία, συνδεόμενοι μὲ τὶς προθέσεις τοῦ ὁμιλητῆ, μὲ τὴ λογικὴ καὶ τὴ γλωσσικὴ ἀλληλουχία τῶν λεγομένων, μὲ ὁλόκληρο τὸ περιβάλλον τῆς ὁμιλίας (γλωσσικὸ καὶ ἐξωγλωσσικό), μὲ τὸν βαθμὸ ἀποδεκτότητας καὶ κατανόησης τοῦ κειμένου ἀπὸ τὸν συνομιλητῆ καὶ ἀπὸ ἄλλους ἀκόμη παράγοντες.

Από το βιβλίο τού Γ. Μπαμπινιώτη «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας», σελ. 63 κ.εξ.