Η Παιδεία «πίσω από τις γραμμές»

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ
7 Σεπτεμβρίου 2014
Λέγονται και γράφονται πολλά καθημερινώς για την Εκπαίδευση όλων των βαθμίδων. Και είναι λογικό και αναγκαίο. Ωστόσο, για τους γνωρίζοντες τα θέματα «από μέσα», η ανάγνωση των θεμάτων πίσω από τις γραμμές δίνει διαφορετικό νόημα από αυτό που φαίνεται στην επιφάνεια. Έτσι, για τον ανυποψίαστο αναγνώστη, συσκοτίζεται το περιεχόμενο και παρερμηνεύεται η ουσία των θεμάτων. Αυτό –σπεύδω να διασαφήσω– δεν γίνεται πάντοτε σκόπιμα, ιδίως στο δημοσιογραφικό επίπεδο. Είναι παρακολούθημα μιας ορολογίας που σταδιακά επικράτησε στον πολιτικό λόγο, συγκαλύπτοντας αντί να αποκαλύπτει τις έννοιες και τα νοήματα. Θα δώσω μερικά αντιπροσωπευτικά παραδείγματα με έναν πολύ συνοπτικό, γενικευτικό και σχηματοποιημένο τρόπο.
Άνοδος των βάσεων. Στις πλείστες των περιπτώσεων διάβαζε «πολύ εύκολα θέματα» στις εισαγωγικές εξετάσεις, που επιτρέπουν σε περισσότερους υποψηφίους να γράψουν καλύτερα και να συγκεντρώσουν υψηλότερη βαθμολογία. (Το αντίθετο –δυσκολότερα θέματα– χαρακτηρίζεται σαν «σφαγή», «όλεθρος», «αναλγησία» που οδηγεί σε πτώση των βάσεων).
Αύξηση τού αριθμού των αριστούχων. Προϊόν τής ίδιας διαδικασίας –και όχι επιφοιτήσεως «αγίου εξεταστικού πνεύματος»– σε μεγάλες ομάδες υποψηφίων οι οποίοι με δυσκολότερα θέματα δεν θα αρίστευαν.
Προτίμηση περιφερειακών πανεπιστημίων. Δεν πρόκειται για ξαφνική στροφή των υποψηφίων στα περιφερειακά πανεπιστήμια ως προϊόν συνειδητής επιλογής και αξιολόγησης τής προσφοράς τους. Πρόκειται περί ευφυούς «στρατηγικής» των υποψηφίων μετά την εξαγγελθείσα (για κοινωνικούς λόγους) διεύρυνση των δυνατοτήτων μετεγγραφής υποψηφίων ορισμένων κατηγοριών που επιτρέπει την είσοδό τους σε αντίστοιχα τμήματα των κεντρικών πανεπιστημίων. Δηλώνουν πρώτη προτίμηση σε χαμηλής ζήτησης (με λιγότερα μόρια) Τμήματα περιφερειακών πανεπιστημίων με βέβαιη σχεδόν την επιτυχία εισαγωγής και με προοπτική τη μετεγγραφή σε κάποιο κεντρικό πανεπιστήμιο.
Προτίμηση Σχολών και Τμημάτων. Διάβαζε «προτίμηση για όπου υπάρχει προοπτική εύρεσης εργασίας στον συντομότερο δυνατό χρόνο μετά την απόκτηση τού πτυχίου». Απόλυτα θεμιτό και κατανοητό, αλλά ας μην ερμηνεύεται ως προσέλκυση υποψηφίων λόγω ειδικού ενδιαφέροντος των υποψηφίων για επιστημονικούς λόγους. Όταν λ.χ. διορίζονταν αμέσως οι εκπαιδευτικοί τής Πρωτοβάθμιας, υπήρχε πρωτοφανής στροφή στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (και άνοδος τού επιπέδου των εισαγομένων). Σήμερα που δεν διορίζονται εκπαιδευτικοί, ο αριθμός των υποψηφίων μειώθηκε δραστικά.
Διαγραφή «αιώνιων» φοιτητών. Κοινωνικοπολιτικό μήνυμα εντυπωσιασμού τής ελληνικής κοινωνίας ότι τάχα θα απελευθερωθούν τα πανεπιστήμια από χιλιάδες μη φοιτώντων σπουδαστών και θα βελτιωθεί έτσι αυτομάτως η κατάστασή τους εκπαιδευτικά και οικονομικά. Μύθος! Οι «αιώνιοι» φοιτητές (πλην ελάχιστων συνδικαλιστών και λίγων άλλων) είναι όσοι γράφτηκαν κάποτε σε Σχολές/Τμήματα και διέκοψαν για διαφόρους λόγους τις σπουδές τους για χρόνια και που ελάχιστοι θα τις συνεχίσουν κάποια στιγμή μελλοντικά. Αυτοί οι φοιτητές ούτε γεμίζουν τις αίθουσες διδασκαλίας, ούτε φορτώνουν τα εργαστήρια, ούτε –το κυριότερο– έχουν τα πλεονεκτήματα των κανονικών φοιτητών (φοιτητικό εισιτήριο, διάφορες εκπτώσεις, φοιτητική εστία κ.λπ.), ούτε ψηφίζουν πλέον, ούτε ο αριθμός τους υπολογίζεται στη χρηματοδότηση κάθε ΑΕΙ (αν ίσχυε αυτό, ο προϋπολογισμός τού Πανεπιστημίου Αθηνών θα ήταν όσο ο προϋπολογισμός όλων μαζί των άλλων ΑΕΙ!). Ας ξεκαθαρίσει, λοιπόν, για λόγους «πανεπιστημιακής τάξεως» το ζήτημα τής διαγραφής, αλλά ουσιαστικά δεν πρόκειται να βοηθήσει σε τίποτε τα ΑΕΙ. Είναι κίνηση ψυχοθεραπείας μας εις βάρος των πραγματικών προβλημάτων των ΑΕΙ.
Κατάργηση «Τράπεζας Θεμάτων». Αντιρρήσεις, διαμαρτυρίες και «ανάθεμα» (με πολιτικο-ιδεολογική κάλυψη) κατά τού εξαιρετικά χρήσιμου αυτού εκπαιδευτικού τρόπου αξιολόγησης λόγω «ξεβολέματος» κάποιων που εμποδίζουν με την αρνητική τους στάση να αναδειχθούν οι όποιες αδυναμίες μαθητών, δασκάλων, σχολικών μονάδων αλλά και τού ίδιου τού συστήματος (προγράμματος, διδασκόμενης ύλης κ.λπ.) και βεβαίως η ευθύνη τού εποπτεύοντος Υπουργείου (παραλείψεις στην εφαρμογή τής Τράπεζας Θεμάτων, ελλείψεις εκπαιδευτικών, υπολειτουργία σχολικών μονάδων κ.λπ.). Άλλη μια χαμένη (;) ευκαιρία βελτίωσης.
Ελεύθερη εισαγωγή στα ΑΕΙ. Η αποθέωση –με βάση την πραγματική κατάσταση στην Ανώτατη Εκπαίδευση– τής «πολιτικής ουτοπίας» που ευαγγελίζεται την άνευ εξετάσεων εισαγωγή στα ΑΕΙ όλων των υποψηφίων φοιτητών. Θα πείσουν την ελληνική κοινωνία να επιλέγουν τα ίδια τα ΑΕΙ τους φοιτητές τους; Όταν για μια Σχολή που μπορεί να δεχθεί 200 φοιτητές οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι ανέρχονται σε δύο με τρεις χιλιάδες, μπορεί να ισχύσει εισαγωγή άνευ εξετάσεων; Μια ακόμη πηγή ψυχοθεραπείας.
Οικονομική απελευθέρωση των ΑΕΙ. Διάβαζε «Χρήματα για τα ΑΕΙ δεν υπάρχουν. Ας αυτοχρηματοδοτηθούν όπως και όσο μπορούν». Έτσι θα επιτρέπεται πλέον –για όσα ΑΕΙ μπορούν– να μεταφέρουν κάποια ποσά από τα ερευνητικά τους κονδύλια για την κάλυψη δαπανών τού ελάχιστου πλέον τακτικού τους προϋπολογισμού (να καλύψουν δηλ. δαπάνες λειτουργίας από τα όποια ερευνητικά χρήματά τους). Επίσης να συνεργασθούν με ιδιωτικούς φορείς και να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για την έρευνα –και έμμεσα πλέον και για τη λειτουργία τους. Και –«η πηγή ταμπού»– να βάλουν δίδακτρα όπου μπορούν, όπως λ.χ. σε ξενόγλωσσα προγράμματα για… τις χιλιάδες δήθεν των ξένων φοιτητών που θα σπεύσουν με δίδακτρα να μορφωθούν στα ελληνικά ΑΕΙ.

Θα μπορούσα να συνεχίσω με πολλά άλλα επίκαιρα θέματα τής Εκπαίδευσης και τού τρόπου ανάγνωσής τους «πίσω από τις γραμμές». Σκοπός μιας τέτοιας, ίσως πικρής, ανάγνωσης είναι να συνειδητοποιήσουμε πραγματικότητες και να αντιμετωπίσουμε αγκυλώσεις τής Παιδείας μας που ακόμη εξαγνίζουμε ή δαιμονοποιούμε μόνο γλωσσικά.