Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (Νέες Εποχές, σ. 9)
28 Ιανουαρίου 2001

 Τις ημέρες αυτές ήλθε στην επικαιρότητα ένα θέμα μεγάλης πνευματικής παιδευτικής και ιστορικής σημασίας, η υιοθέτηση τού λατινικού στη θέση τού ελληνικού αλφαβήτου. Ο κίνδυνος αυτός επισημάνθηκε δημόσια με ένα κείμενο-ανακοίνωση τής Ακαδημίας Αθηνών που προβλήθηκε, όπως ήταν φυσικό, από τον Τύπο και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως από πνευματικούς ανθρώπους, επιστήμονες και δημοσιογράφους. Προτού εκθέσω την προσωπική μου άποψη ­ που δημόσια έχω υποστηρίξει στο παρελθόν και εις ανύποπτο χρόνο ­ θα επισημάνω δύο σημεία: πρώτον· το Ανώτατο Πνευματικό Ιδρυμα τής χώρας, η Ακαδημία Αθηνών, με τα μέλη πρώτου πνευματικού και επιστημονικού μεγέθους που περιλαμβάνει στους κόλπους της, δεν έχει απλώς το δικαίωμα, αλλά έχει υποχρέωση από την αποστολή της να ερευνά, να μελετά, να εκτιμά και να φέρει εις το φως τής δημοσιότητας θέματα μεγάλης πνευματικής, πολιτιστικής, επιστημονικής και εθνικής σημασίας. Δεύτερον· από τη συζήτηση τού θέματος που ετέθη από την Ακαδημία φάνηκε πως δεν υπάρχει κανείς ο οποίος να υποστηρίζει ­ ρητά τουλάχιστον ­ την αντικατάσταση τού ελληνικού αλφαβήτου από το λατινικό.

 Και τώρα η προσωπική μου θέση. Θεωρώ ότι με την ανακοίνωσή της η Ακαδημία Αθηνών περιβάλλει με το κύρος της και αναδεικνύει σε σοβαρό θέμα ένα ζήτημα ουσιαστικά ανύπαρκτο. Κανένας σοβαρός επιστήμονας, κανένας επίσημος φορέας, κανένα επιστημονικό ή πνευματικό ίδρυμα, καμία μερίδα τού Τύπου, κανένας υπουργός Παιδείας, καμία υπηρεσία, κανένας ποτέ δεν έθεσε σοβαρά ένα τέτοιο θέμα, ώστε να οδηγηθεί η Ακαδημία Αθηνών να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο και να υποστηρίξει τη ­ σωστή ­ θέση που πήρε. Ετσι, χωρίς να το επιδιώξει, από ελλιπείς ή εσφαλμένες πληροφορίες επί τού θέματος, προκάλεσε ζήτημα και συζητήσεις εκ τού μη όντος. Ενας οποιοσδήποτε γραφικός ή ιδιόμορφος τύπος που ιδιωτικά σε κάποια επιστολή ή σε ατομικά ιδιότυπα δημοσιεύματα υποστηρίζει τη χρήση τού λατινικού αλφαβήτου δεν επιτρέπεται να αναδεικνύεται σε συζητητή και «αντίπαλο» σαράντα κορυφαίων προσωπικοτήτων τής Ακαδημίας Αθηνών! Ούτε είναι δυνατόν τέτοιες προσωπικότητες να σκιαμαχούν εναντίον μιας δήθεν «τάσης» για χρήση τού λατινικού αντί τού ελληνικού αλφαβήτου στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή εναντίον «σχετικών προτροπών ξένων ραδιοφωνικών σταθμών». Η αναμέτρηση με σκοτεινές δήθεν δυνάμεις που συνειδητά (;) και οργανωμένα (;) επιζητούν την καθιέρωση τού λατινικού αλφαβήτου είναι, με τα σημερινά δεδομένα, υπερβολική και αδικαιολόγητη.

Επαρκές σύστημα γραφής

 Ως προς την ουσία τού θέματος, ας το πούμε μια για πάντα: δεν είναι ποτέ δυνατόν οι Ελληνες να διανοηθούν να απομακρυνθούν από μια γραφή και ένα αλφάβητο, που οι ίδιοι επινόησαν και διαμόρφωσαν ως σύστημα και που το χρησιμοποιούν 3.000 χρόνια τώρα. Γιατί η αποτύπωση τής Ελληνικής με το ελληνικό αλφάβητο, ένα συγκεκριμένο σύστημα γραφής θεωρούμενο ως το πιο επαρκές, με τη στενή εσωτερική σύνδεση γλώσσας και γραφής που έχει ιστορικά δημιουργηθεί στην Ελληνική μέσα από έναν ποταμό γραπτού λόγου 30 αιώνων αποτελεί πολιτισμικό μόρφωμα που κανείς δεν διανοείται και δεν έχει το δικαίωμα να αλλάξει προς όφελος οποιασδήποτε χρησιμοθηρικής σκοπιμότητας. Αν κάποιοι μεμονωμένοι χρήστες από προφανή ραθυμία ­ γιατί ελληνικές γραμματοσειρές διαθέτει και ο τελευταίος μικρός υπολογιστής (ακόμα και τα φορητά τηλέφωνα!) ­ θελήσουν να χρησιμοποιήσουν τα γράμματα τού λατινικού αλφαβήτου, είναι δικό τους πρόβλημα που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εκτιμηθεί ως έξωθεν επιβαλλόμενη μορφή γραπτής επικοινωνίας. Και είναι βέβαιο ότι κάτι τέτοιο πρακτικά δεν θα το επιχειρούσαν πολλοί, γιατί λόγω των ιδιαιτεροτήτων τής ελληνικής γραφής (γ, δ, φ, θ, χ κ.ά.), θα τους ήταν πολύ πιο εύκολο να γράψουν λ.χ. θυσιάζω και φυγόπονος παρά thisiazo ή figoponos ή phugoponos που θα απαιτούσαν αρκετή σκέψη και κάποιες αποφάσεις…

 Με άλλα λόγια, όπως όλοι γνωρίζουν τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα γραφής (υπολογιστές, διευθυνσιογράφοι, τηλέφωνα κ.λπ.) διαθέτουν όλα γραμματοσειρές με μονοτονικό και με πολυτονικό, για όσους το επιλέξουν. Αρα είναι ζήτημα επιλογής και όχι σκοτεινής επιβολής ο τύπος γραφής που θα χρησιμοποιήσει κανείς. Εκατομμύρια σελίδες γράφονται καθημερινώς στην Ελληνική από χιλιάδες Ελληνες που χρησιμοποιούν χιλιάδες ηλεκτρονικά μηχανήματα. Πού είναι, λοιπόν, το πρόβλημα, η απειλή και ο κίνδυνος; Εκτός αν κάποια από τα εκλεκτά ­ και το εννοώ ­ μέλη τής Ακαδημίας γνωρίζουν πράγματα που εμείς αγνοούμε. Σ’ αυτή την περίπτωση, θα άξιζε η Ακαδημία να αναφερθεί σε συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα, για να φανεί αν υπάρχει κίνδυνος και από ποιους προέρχεται.

 Ζήτημα αλλαγής τού τρόπου γραφής μας δεν υπάρχει, ούτε μπορεί να υπάρξει. Το μόνο ζήτημα που έχει τεθεί ­ από μεμονωμένες πάλι φωνές και όχι από σοβαρούς επιστήμονες ­ είναι η χρήση τής φωνητικής αντί τής ιστορικής ορθογραφίας: να γράφουμε λ.χ. ιρίνι αντί ειρήνη, ικογένεια αντί οικογένεια, λίπι αντί λύπη ή λείπει ή λίπη κ.ο.κ. Ωστόσο, η στενή σχέση ανάμεσα στο οπτικό ίνδαλμα, δηλ. στη γραπτή μορφή τής λέξης, και στη σημασία που συνδέεται με την ετυμολογική προέλευση και οικογένεια κάθε λέξης αποκλείει και αυτού τού είδους τις σκέψεις περί μεταβολής τής ορθογραφίας τής γλώσσας μας.

Ο ρόλος της Ακαδημίας

 Και κάτι ακόμη. Το λατινικό αλφάβητο, όπως διδάσκουμε οι γλωσσολόγοι, δεν είναι παρά το δυτικό ελληνικό αλφάβητο τής Χαλκίδας που μεταφέρθηκε στην Ιταλία και διαδόθηκε από τους Ρωμαίους. Εχει, λοιπόν, νόημα να αλλάξουμε το ελληνικό αλφάβητο με ένα άλλο ελληνικό αλφάβητο, αγνοώντας τι πολιτισμό και τι ιστορία περιέχει η ελληνική αλφαβητική φυσιογνωμία κάθε λέξης; Τι σημαίνει πραγματικά «παράδοση γραφής» μπορούν να μας το διδάξουν λαοί όπως οι Ιάπωνες και οι Κινέζοι οι οποίοι ­ επί αιώνες και παρά την ατέλεια και τις δυσκολίες τού μη αλφαβητικού συστήματος τής γραφής τους ­ εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα ίδια εικονογράμματα αντί τής απλούστερης και οικονομικότερης αλφαβητικής γραφής.

 Η Ακαδημία Αθηνών μπορεί και πρέπει να βοηθήσει, κατά το πρότυπο τής Γαλλικής Ακαδημίας, σε μια καλύτερη χρήση τής γλώσσας μας με συγκεκριμένες αρχές και κατευθύνσεις που θα προέλθουν από κατάλληλη έρευνα τής ελληνικής γλώσσας (απόδοση ξένων όρων με ελληνικούς, έκδοση γλωσσικών βοηθημάτων υψηλού κύρους, σύνταξη γραμματικής, σύνταξη λεξικού με την πρώτη χρονολογική μαρτυρία κάθε ελληνικής λέξης κ.λπ.). Τέτοιας μορφής διαμαρτυρίες ας αφεθούν σε ιδιώτες, από τους οποίους δεν έχει κανείς τις απαιτήσεις που έχει από τις προσωπικότητες που συγκροτούν το Ανώτατο Πνευματικό Ιδρυμα τής χώρας