Ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
3 Αυγούστου 2025
Γλώσσα : η μέγιστη μορφή ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
12 Αυγούστου 2025
Με τις ευχαριστίες μου στον κ. Αμυρά.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΜΥΡΑΣ
Το «Λεξικό της Νέας
Ελληνικής Γλώσσας»
Στο ερώτημα ποιο βιβλίο θα
έπαιρνα μαζί μου αν ναυαγούσα
σε νησί, πριν απαντήσω
θα ζητούσα πρώτα να μάθω σε ποιο νησί.
Γιατί αν επρόκειτο να αποκλειστώ για το
υπόλοιπο του βίου μου σε ένα ξερονήσι
μινιατούρα που το γυρνάς σε μισή ωρίτσα
με τα πόδια, τότε καλύτερα να βοΰταγα στο
πέλαγος να κολυμπήσω μέχρι να βρω άλλη
στεριά, κι ας με περιτριγύριζαν οι μοβ μέδουσες
κι ας με κυνηγούσαν καρχαρίες. Εάν όμως
επρόκειτο να αποκλειστώ, για παράδειγμα, σ’
ένα νησί μεγάλο σαν την Κρήτη, η απάντησή
μου θα άλλαζε δραματικά καθώς θα είχα μεγάλη
εναλλαγή όμορφων τοπίων να απολαύσω κι
απέραντα βοσκοτόπια να διασχίσω ανάμεσα
σε εκατομμύρια πρόβατα και κατσίκια που
έχουν ενώτια στ’ αφτιά και παρά τον ίδιο κι
απαράλλαχτο αριθμό τυπωμένο στην επιφάνειά
τους, αυτά πολλαπλασιάζονται χάριν θαύματος
γεωμετρικώς, περισσότερο κι απ’ τα ψάρια του
Ιησού στις όχθες της Γαλιλαίος.
Παρ’ όλ’ αυτά, ξέρω πολύ καλά ποιο βιβλίο θα έπαιρνα μαζί
μου και δεν θ’ άλλαζα γνώμη με τίποτα στον
κόσμο. Θα ήταν το «ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΓΛΩΣΣΑΣ» του Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ, το ερμηνευτικό,
ορθογραφικό, ετυμολογικό, συνωνύμων – αντιθέτων,
κυρίων ονομάτων, επιστημονικών όρων
κι ακρωνυμίων. Είναι το μόνο βιβλίο που δεν
θα βαριόμουν ποτέ και το οποίο θα είχε, κι έχει
πάντοτε, κάτι νέο να μου προσφέρει στα μάτια
και το μυαλό. Πρώτ’ απ’ όλα είναι χορταστικό
στον όγκο, 2.032 σελίδες (η β’ έκδοση που έχω
στη βιβλιοθήκη μου), επιπλέον, είναι γεμάτο
άγνωστες λέξεις κι έννοιες που αγνοούσα ότι
τις αγνοούσα.
Τυχαία ανοίγω διάφορες σελίδες και πέφτω
πάνω σε κρυμμένα διαμαντάκια, παράδειγμα,
στη σελίδα 1.562, τρακάρω στη λέξη σακολαίβα,
που είναι το τετράγωνο πανί του οποίου η ραφή
είναι τέτοια ώστε να φουσκώνει απ’ τον άνεμο
σχηματίζοντας ένα είδος σάκου, ετυμολογικώς
προέρχεται από το λατινικό sagus, που είναι
το χοντρό μάλλινο ύφασμα που φορούσαν
οι στρατιώτες, και από το αρχαίο λαίφος (με
περισπωμένη) που ήταν το ύφασμα ιστίου, κι
αμέσως αμέσως μου δημιουργεί την εικόνα ενός
θαλασσοδαρμένου κέλτικου ξύλινου σκαριού
που μεταφέρει μακρυμάλληδες αγροίκους με
κιτρινισμένα δόντια και κοφτερά σπαθιά έτοιμους
να ορμήξουν σε κάποια ακτή για λεηλασία
και καταστροφή. Μπαμπινιώτης, ο καλύτερος
σκηνοθέτης ταινιών κάθε είδους!
Ανοίγω τυχαία στη σελίδα 1.140 και πέφτω
στη λέξη μπερτόδουλος, κι ο Μπαμπινιώτης μού
εξηγεί ότι σημαίνει ο πονηρός και καταφερτζής
χωρικός, παραφθορά του ιταλικού ονόματος
Bertoldo, και κύριο πρόσωπο της σάτιρας «Οι
πνευματωδέστατες πανουργίες του Μπερτόλ-
δου» (Le sottilissime astuzie di Bertoldo) που
έγραψε το 1606 ο ιταλός συγγραφέας G.C. Croce
(1550-1609) και στο έργο αυτό ο παμπόνηρος
χωρικός κατορθώνει με τεχνάσματα να γίνει
μέχρι και βασιλικός σύμβουλος, παρακάμπτοντας
θα πω εγώ το ΑΣΕΠ. Μπαμπινιώτης ο
καλύτερος παρακινητής πολιτικής μελέτης!
Ανοίγω, πάλι τυχαία, στη σελίδα 1.860, και
πέφτω πάνω στη λέξη υττέρβιο, διαβάζω: ΧΗΜ.
μέταλλο γκρι χρώματος, ετυμολογικώς από το νε-
ολατινικό Ytterbium, προερχόμενο από την πόλη
Ytterby της Σουηδίας όπου πρωτοεντοπίστηκε
το μέταλλο.
Ο πληθωρισμός των ύψιλον στο
συγκεκριμένο λήμμα με κάνει λίγο πονηρό, όχι
τόσο σαν τον Μπερτόδουλο που τα κατάφερε
άνευ εκλογών, κι αποφασίζω να τσεκάρω την
αξιοπιστία των γλωσσικών ευρημάτων του
λεξικού ελέγχοντας να δω τι γράφει στη σελίδα
137 για κάτι που γνωρίζω καλύτερα απ’ τον
καθένα, δηλαδή, το όνομα Αμιράς, που ο μεν
παππούς μου ο Παναγιώτης ο Σμυρνιός το
έγραφε με γιώτα, ο δε γιος του και πατέρας
μου το έγραφε με ήτα, από νεανική επαναστατική
αντίδραση, για να καταλήξει τ’ όνομα να
γράφεται με ύψιλον από την ανίκητη ελληνική
γραφειοκρατία που κατά την ευκολία της μπέρδεψε
τα μπούτια της και μαζί και τα φωνήεντα
και μας ανάγκασε να την ακολουθήσουμε για
να μην ξαναβγάζουμε φτου κι απ’ την αρχή
όλα τα χαρτιά, ταυτότητες, διαβατήρια, κ.λπ.
κ.λπ., και διαβάζω: αμιράς (ο) ΙΣΤ. (κατά τον
Μεσαίωνα) ηγεμόνας ή ανώτατος στρατιωτικός
διοικητής σε αραβική χώρα, ΕΤΥΜ μεσν. <αραβ.
amir «διοικητής». Σωστός ο Μπαμπινιώτης,
πέρασε το πρόχειρο διαγώνισμα με άριστα
και σίγουρα θα τον πάρω μαζί μου στο νησί
να μου κρατάει παρέα στον ξύπνιο μου, γιατί
αν αποφασίσω να κοιμηθώ θα έχω αμέτρητα
προβατάκια Κρήτης να μετράω μέχρι να με
πάρει ο βαθύς ο ύπνος!
