ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Ο χρόνος και ο χώρος είναι καθοριστικοί παράγοντες τής ζωής μας. Ιδιαίτερα η ύπαρξη, η ζωή και η δραστηριότητα τού ανθρώπου συνυπάρχει με τον χρόνο. Δεν είναι ά-χρονη.
Και επειδή το «γίγνεσθαι» τής ζωής τού ανθρώπου δηλώνεται κατ’εξοχήν στ ην γλώσσα με το ΡΗΜΑ, η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα εκφράζεται με τις ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ (παρελθόν, παρόν, μέλλον) και με την ποιότητα χρόνου, το ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (διάρκεια/επανάληψη – συνοπτικότητα – συντελικότητα).
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ
Η γραμματική δήλωση των χρονικών βαθμίδων κατανέμεται στους χρόνους τού ρήματος ως εξής:
ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΑΡΟΝ ΜΕΛΛΟΝ
παρατατικός ενεστώτας μέλλοντας διαρκής
αόριστος (παρακείμενος) μέλλοντας συνοπτικός
παρακείμενος μέλλοντας συντελεσμένος
υπερσυντέλικος
Για περισσότερα → ΕΙΚΟΝΟΛΕΞΟ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Ωστόσο, η δήλωση των χρονικών βαθμίδων είναι αρκετά πολύπλοκη και, στην πραγματική ομιλία, οι ανάγκες τής επικοινωνίας επιτρέπουν τη χρήση διαφόρων τύπων και χρόνων τού ρήματος ουσιαστικά για κάθε βαθμίδα. Παραδείγματος χάριν:
● Τύπος ενεστώτα («ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ») μπορεί να δηλώνει με ιδιαίτερη ζωντάνια το παρελθόν:
Έρχεται χθες και μού λέει (Ήρθε χθες και μού είπε)
● Ο αόριστος μπορεί να δηλώνει το παρόν (ή και το μέλλον):
Έφτασε ο καφές σας. Ορίστε (Εδώ είναι ο καφές σας. Ορίστε)
● Ο ενεστώτας μπορεί να δηλώνει το εγγύς μέλλον:
Το πλοίο καταπλέει αύριο στον Πειραιά (Το πλοίο θα καταπλεύσει…)
Φεύγει τον άλλο μήνα για το Παρίσι (Θα φύγει…)
● Τύπος μέλλοντα («ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ») μπορεί να δηλώνει κάτι που συνέβη στο παρελθόν:
Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Ελύτης θα δημοσιεύσει τις εξής ποιητικές συλλογές… (δημοσίευσε τις εξής ποιητικές συλλογές…)
→ ΠΗΓΗ : Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ «Σύγχρονη σχολική γραμματική για όλους» (Κεντρο Λεξικολογίας, β΄ έκδοση 2019, σελίδες 487)
