Η λέξη ως εξωτερική οντότητα
21 Ιουλίου 2025
Επιδραστές, όχι “influencerS” !
29 Ιουλίου 2025
ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ (Ι)
Όταν σε μερικές ελληνικές περιοχές, λόγω διαφόρων ιστορικών γεγονότων, υποχώρησε για ένα διάστημα η αρχική ελληνική ονομασία τους, με την ανάκτηση αυτών των περιοχών επανήλθε και το αρχικό τους όνομα ή δόθηκε νέα ελληνική ονομασία.
ΑΙΓΙΟ ΑΓΡΙΝΙΟ ΑΛΙΑΡΤΟΣ ΑΧΑΡΝΑΙ ΑΡΓΙΘΕΑ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ ΑΜΥΝΤΑΙΟ ΑΜΑΛΙΑΔΑ ΑΛΜΩΠΙΑ ΕΔΕΣΣΑ ΒΟΛΒΗ ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΛΑΤΕΙΑ ΕΧΙΝΟΣ ΕΥΚΑΡΠΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΥΟΣΜΟΣ
∎ΑΙΓΙΟΝ Κατά τη διάρκεια των σλαβικών επιδρομών στις αρχές τού 9ου αιώνα, η πόλη μετονομάστηκε σε ΒΟΣΤΙΤΣΑ/ Βοστίτζα από το παλαιό σλαβικό *Ovoštica «τόπος με οπωροκηπευτικά» (πβ. και το σερβοκροατικό voćka «οπωροφόρο δέντρο»), προφανώς λόγω της γεωργικής του παραγωγής. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε ώς το 1833, οπότε η πόλη επανέκτησε το αρχαίο όνομα Αἴγιον.
∎ΑΓΡΙΝΙΟ Η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Μακεδόνες το 314 π.Χ. και κατά τον 13ο αι. μ.Χ. εμφανίστηκε στην περιοχή ένας οικισμός με το όνομα ΒΡΑΧΩΡΙ.Το 1835 όμως, μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, αποδόθηκε στο Βραχώρι η ιστορική αρχαία ονομασία Αγρίνιο, παρ’ όλο που η αρχαία πόλη βρισκόταν σε απόσταση περίπου 3 χλμ. από τη σημερινή.
Το όνομα Βραχώρι είναι απλοποίηση από το *Βλοχο-χώρι, επειδή κατά την οθωμανική περίοδο ανήκε στη διοικητική περιφέρεια του Βλοχού, στο δυτικό άκρο τής λίμνης Τριχωνίδας, και οι πρώτοι του κάτοικοι ήλθαν από εκεί.
■ ΑΛΙΑΡΤΟΣ Μετά την Ελληνική Επανάσταση και την απελευθέρωση από την Οθωμανική αυτοκρατορία, στη θέση τής Αλιάρτου υπήρχαν οι οικισμοί ΚΡΙΜΠΑΣ (από διαλεκτικό βουλγαρικό gъrbá «ράχη βουνού», πβ. και το Κριμπάτσι Βοιωτίας, που σήμερα ονομάζεται «Καλό Χωριό») και ΜΟΥΛΚΙ (από τουρκικό mülk «κληρονομική ιδιοκτησία, περιουσία», κτηματική περιουσία που κληρονομείται από απογόνους ανεξαρτήτως φύλου, σε αντιδιαστολή προς το βακούφι)
∎ Αχαρναί Η περιοχή ονομαζόταν επί αιώνες Μενίδι (από το μεσαιωνικό Μενίδιον, 13ος αι.), μάλλον από επώνυμο Μενίδης, το οποίο πιθανόν ανάγεται σε αλβανικό mani / mëni «μουριά».
∎ Αργιθέα Η ονομασία Αργιθέα δόθηκε το 1927 στο χωριό που προηγουμένως ονομαζόταν Κνίσοβο (πιθανόν από σλαβικό Knežovo «πριγκιποχώρι»)
∎ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ H σημερινή πόλη, που βρίσκεται στον μυχό τού κόλπου, αποτελούσε κατά την επανάσταση τού 1821 σταθμό ανεφοδιασμού των τουρκικών στρατευμάτων, δηλ. καραβάν σαράι «σταθμός καραβανιών». Eξαιτίας αυτού τού γεγονότος, ο συνοικισμός και, αργότερα, η πόλη που βρισκόταν εκεί ονομάστηκεΚΑΡΒΑΣΑΡΑΣ (από το τουρκικό kar(a)van-saray) ώς το 1907, οπότε μετονομάστηκε σε Αμφιλοχία.
■ ΑΜΥΝΤΑΙΟ Η κωμόπολη προηγουμένως ονομαζόταν ΣΟΡΟΒΙΤΣ, Σούροβιτς και Σουροβίτσεβο (όλα ανάγονται σε σλαβικό Surovičevo· μάλλον σημαίνει «υγρή δασωμένη περιοχή», πβ. βουλγαρικό súrov «ωμός, φρέσκος – χυμώδης»).
■ ΑΜΑΛΙΑΔΑ Η επίσημη ονομασία Ἀμαλιάς καθιερώθηκε μόλις το 1885, όταν με βασιλικό διάταγμα συνενώθηκαν τα χωριά Δερβίς-Τσελεπή και Καλ(λ)ίτσα, για να αποτελέσουν την κοινότητα Αμαλιάδας (ως δήμος αναγνωρίστηκε το 1924).
Τα ονόματα των δύο αυτών επιμέρους οικισμών έχουν ξένη προέλευση. Το χωριό ΔΕΡΒΙΣ-ΤΣΕΛΕΠΗ (συχνή γραφή Δερβή-Τσελεπή) οφείλει μάλλον την ονομασία του σε Τούρκο αξιωματούχο (Derviş Çelebi), του οποίου το όνομα αναφέρεται σε κώδικα μονής τής περιοχής ήδη από τον 17ο αιώνα. Το χωριό Καλ(λ)ίτσα έχει ονομασία σλαβικής αρχής (με παρετυμολογία προς το ελληνικό πρόθημα καλλι-) και ανάγεται σε σλαβικό kališče «βάλτος, λασπότοπος» (πβ. σερβοκροατικό Kalica). Δεν ισχύει η εκδοχή ότι προέρχεται από επώνυμο Καλ(λ)ίτσας, που αποδίδεται σε κτηματία τής περιοχής.
■ ΑΛΜΩΠΙΑ Κατά την Τουρκοκρατία η περιοχή ήταν γνωστή ως ΚΑΡΑΤΖΟΒΑ (από τουρκικό karaca ova «μαυρειδερό λιβάδι, μαύρη πεδιάδα» ή, κατ’ άλλη ερμηνεία, «λιβάδι με ζαρκάδια»). Στη λαϊκή γλώσσα το όνομα αυτό έχει διατηρηθεί μέχρι και σήμερα.
■ ΈΔΕΣΣΑ ΒΟΔΕΝΑήταν η παλαιότερη ονομασία τής Έδεσσας και είναι ήδη μεσαιωνική (Βοδενά / Βοδινά). Ανάγεται στο σλαβικό Voden (συνηθισμένη ονομασία τόπων με νερά) από το voda «νερό».
Βόδας ονομαζόταν επίσης ο ποταμός Εδεσσαίος, ο οποίος διαρρέει την πόλη.
■ ΒΟΛΒΗ Κατά την οθωμανική περίοδο η λίμνη είχε την τουρκική ονομασία Beşik Gölü και Beşikler «συσσώρευση νερών, νερά», με αποτέλεσμα δύο παρακείμενα χωριά να ονομαστούν Μικρά ΜΠΕΣΙΚΙΑ και Μεγάλα Μπεσίκια. Το 1926 τα χωριά αυτά μετονομάστηκαν αντιστοίχως σε Μικρή Βόλβη και Μεγάλη Βόλβη, εντάχθηκαν δε στον δήμο Βόλβης που συστάθηκε το 2011.
■ ΔΙΑΒΑΤΑ Πριν από τη μετονομασία του ο οικισμός ήταν γνωστός με το τοπωνύμιο ΔΟΥΔΟΥΛΑΡ/Ντουντουλάρ από το τουρκικό Dudular, πληθυντικό τού dudu «γυναίκα, κυρία – αρχόντισσα (κυρίως Αρμένισσα)».
■ ΕΛΑΤΕΙΑ Κατά την Τουρκοκρατία ονομαζόταν ΔΡΑΧΜΑΝΙ, ονομασία που οφείλεται σε γαιοκτήμονα ονόματι Δραχμάν αγά (από τουρκικό Duraman ağa). Επανέκτησε την αρχαία ονομασία Ἐλάτη το 1916.
■ΕΧΙΝΟΣ Η κωμόπολη τής περιφερειακής ενότητας Ξάνθης είναι λόγια μετονομασία (από το 1924) τού χωριού ΣΑΧΙΝ (από τουρκικό επώνυμο Şahin, που ανάγεται στη λέξη şahin «γεράκι», πβ. κ. σαΐνι), τοπωνύμιο που ταιριάζει σε τόπο με γεράκια, κυρίως κυνηγετικά. Πιθανώς πρόκειται για τον οικισμό με το όνομα Şahin Adasi, ο οποίος μνημονεύεται σε οθωμανικό έγγραφο από το 1559. Η λόγια μετονομασία βασίστηκε στην ηχητική ομοιότητα με το αρχαίο ἐχῖνος «σκαντζόχοιρος – αχινός».
■ ΕΥΚΑΡΠΙΑ Ο οικισμός και η ευρύτερη περιοχή μετονομάστηκε σε (Νέα) Ευκαρπία το 1924, αφότου εγκαταστάθηκαν εκεί μετά την ανταλλαγή πληθυσμών πρόσφυγες από το Ουσάκ (τουρκικό Uşak, από όπου το όψιμο μεσαιωνικό Οὐσάκιον) τής Μικράς Ασίας.
Πριν από την απελευθέρωση τής Θεσσαλονίκης η περιοχή ήταν γνωστή με το όνομα ΛΕΜΠΕΤ ΤΣΙΦΛΙΚ από το τουρκικό Lenbet çiftlik, οθωμανικό αγρόκτημα μαρτυρημένο ήδη από το 1771).
■ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Ο δήμος τής ΝΑ Αττικής (γνωστός από το αεροδρόμιο των Αθηνών που λειτούργησε εκεί από το 1938 ώς το 2001) έλαβε το όνομα Ελληνικό κατά τη δεκαετία τού 1930. Έως και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συναντάται η παλαιά ονομασία ΧΑΣΑΝΙ (από το τουρκικό Χασάν, το όνομα τού Χασάν Πασά που είχε στην περιοχή αγρόκτημα και βοσκότοπο), με αποτέλεσμα το αεροδρόμιο που κατασκευάστηκε εκεί το 1938 να ονομαστεί αρχικώς Α/Δ Χασανίου. Βλ. επίσης Σούρμενα.
■ ΕΥΟΣΜΟΣ Το όνομα του δήμου τής Θεσσαλονίκης είναι λόγιο, σχηματισμένο από το αρχαίο επίθετο εὔοσμος «αυτός που μυρίζει όμορφα» (σύνθετο από τα εὖ «καλώς, ωραία» και ὀσμή). Όταν δημιουργήθηκε ο οικισμός το 1926 με την ανταλλαγή πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν εκεί αρκετές οικογένειες προσφύγων από τον Κουκλουτζά τής Σμύρνης (προάστιο τής πόλης) και έδωσαν στην περιοχή το όνομα (Νέος) ΚΟΥΚΛΟΥΤΖΑΣ Το 1955 ο δήμος μετονομάστηκε σε Εύοσμο, αποδίδοντας τη σημασία τού παλαιότερου τοπωνυμίου, αφού το τουρκικό Kokluca ανάγεται στο kokuluca «τόπος μυρωδάτος, μυριστικός». Εντούτοις, στην πραγματικότητα ο τόπος απέπνεε δυσοσμία λόγω παρακείμενου έλους, το οποίο αποξηράνθηκε το 1955. Συνεπώς, η ονομασία αυτή είχε πιθανόν ευφημιστικό χαρακτήρα.
■ Κατά την οθωμανική περίοδο, και ειδικότερα από τον 17ο αιώνα, η περιοχή είχε ελάχιστους κατοίκους και ήταν γνωστή με το όνομαΧΑΡΜΑΝΚΙΟ Ι (από το τουρκικό Harmanköy «χωριό με αλώνια»).
