Ἡ αἰσθητικὴ στὴ γλῶσσα
Ὑπάρχει αἰσθητικὴ στὴ γλῶσσα; Ὑπάρχει ἡ ἔννοια τοῦ ὡραίου καὶ πῶς μπορεῖ νὰ ὁρισθεῖ;
Εἶναι πολὺ παρακινδυνευμένο νὰ ὁρίσεις τί εἶναι ὡραῖο καὶ τί ἄσχημο στὴ γλῶσσα. Ἄσχημο εἶναι ὅ,τι προσκρούει στὸ κοινὸ γλωσσικὸ αἴσθημα, π.χ. μιὰ μορφὴ προφορᾶς (πγιότητα ἀντὶ ποι-ότητα), ἕνας γραμματικὸς τύπος (ὑπόστηκε, τῆς γραμματέα, τῆς εἰλικρινῆς ἀπάντησης), μιὰ συντακτική φράση (οἱ ἐκπρόσωποι δέχτηκαν χθὲς ἀπὸ τὸν πρωθυπουργὸ ἀντὶ ἔγιναν δεκτοὶ…), μιὰ ἄστοχη λεξιλογικὴ χρήση (μιὰ ὑγιεινὴ ἐπιχείρηση δὲν κινδυνεύει ἀντὶ μιὰ ὑγιὴς ἐπιχείρηση) κ.τ.ὅ. Ὡστόσο, αἰσθητικὲς κατηγορίες στὴ γλῶσσα δὲν ὑπάρχουν. Ὅ,τι ἐνοχλεῖ τὸ γλωσσικό μας αἴσθημα σήμερα μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ κανονικὸς τύπος αὔριο. Ἑπομένως, ἔξω ἀπὸ ἕνα καλογραμμένο κείμενο, μια ὡραία ἐκφορὰ τοῦ λόγου, μιὰ ὡραία ὁμιλία κ.λπ., δὲν μπορεῖ νὰ μιλάει κανεὶς γιὰ αἰσθητικὴ στὴ γλῶσσα.
Ὡραία εἶναι –γλωσσολογικὰ καὶ ἐπικοινωνιακὰ– μιὰ λέξη, μιὰ φράση, μιὰ πρόταση ποὺ εἶναι δηλωτική, εὔληπτη, ἀκριβής, καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα λειτουργικὴ σὲ σχέση μὲ τὰ συμφραζόμενα. Ὡραῖο εἶναι ἕνα κείμενο ποὺ ἀξιοποιεῖ τὸ φάσμα τῶν σημασιολογικῶν ἀποχρώσεων ποὺ προσφέρει ὁ λεξιλογικὸς θησαυρὸς μιᾶς γλώσσας καὶ, κυρίως, τῶν ἐπιλογῶν (σὲ ἐπίπεδο γραμματικῶν δομῶν καὶ συντακτικῶν λειτουργιῶν) ποὺ δίνουν ποιότητα στὸν λόγο, ἐνεργοποιώντας τοὺς πιὸ λεπτοὺς μηχανισμοὺς τῆς ἔκφρασης, τὴ διαφορὰ λ.χ. ἑνὸς ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ ἔναντι ἑνὸς κατηγορηματικοῦ προσδιορισμοῦ ἤ ἑνὸς κατηγορουμένου (ἔδωσε μιὰ εὔστοχη ἀπάντηση – ἔδωσε μιὰ ἀπάντηση εὔστοχη – ἡ ἀπάντηση ποὺ ἔδωσε ἦταν εὔστοχη).
(Από το βιβλίο τού Γ. Μπαμπινιώτη «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας», σελ. 85 κ.ἑξ.)