Ὕφος : ἡ ἀτομικὴ γλωσσική μας ταυτότητα
Μπορεῖ νὰ μὴνεἴμαστε ὅλοι ἰδιο-φυεῖς, εἴμαστε ὅμως ὅλοι «ἰδιο-υφεῖς», ὁ καθένας μας δηλαδὴ ἔχει τὸ δικό του γλωσσικὸ ὕφος. Τὸ γλωσσικό μας ὕφος εἶναι ἡ ἀτομικὴ γλωσσική μας ταυτότητα. Κανεὶς δὲν συμπίπτει μὲ κανέναν ἄλλον. Τὸ περίεργο μάλιστα εἶναι ὅτι καὶ ἐμεῖς οἱ ἴδιοι δὲν συμπίπτουμε στὰ κείμενά μας οὔτε κἄν μὲ τὸν ἑαυτό μας κατὰ τρόπον ἀπόλυτο. Στὸ ἴδιο τὸ κείμενό μας, στὸ κείμενο τοῦ καθενός, σπάνια –ὅπως ἔχει παρατηρηθεῖ– θὰ βρεῖς ἀκόμη καὶ δύο πλήρεις προτάσεις νὰ εἶναι ἀπολύτως ὅμοιες!
«Τὸ ὕφος εἶναι ὁ ἄνθρωπος», ἔχει πεῖ ὁ Buffon, ποὺ σημαίνει αὐτὸ ποὺ παρατηρήσαμε: ὅτι ὁ καθένας μας διαφέρει γλωσσικὰ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους, ὅπως διαφέρει ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους στὸν χαρακτῆρα ἤ στὴν μορφή. Πῶς ὅμως γίνεται αὐτό; Ἡ διαφοροποίηση ἡ γλωσσικὴ τοῦ καθενός μας ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὑπάρχει ἐγγενῶς, ἀφοῦ τὸ ὕφος μας εἶναι οἱ ἐπιλογές μας στὴ γλῶσσα καὶ ἀφοῦ κανενὸς οἱ ἐπιλογὲς δὲν συμπίπτουν ποτὲ μὲ τὶς γλωσσικὲς ἐπιλογὲς τῶν ἄλλων. Ὅ,τι ἐπιλέγει ὁ καθένας μας καὶ ἐνεργοποιεῖ στὴν ὁμιλία του (γραπτὴ ἤ προφορικὴ) δὲν μπορεῖ νὰ συμπέσει ποτὲ ἀπολύτως μὲ τὶς ἐπιλογὲς τῶν ἄλλων. Αὐτὸ συμβαίνει γιατὶ οἱ ἐπιλογές μας ἔχουν νὰ κάνουν μὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τῆς γλώσσας (φωνητικό, μορφολογικὸ / γραμματικό, λεξιλογικό, συντακτικὸ) καὶ μὲ τὴν ἰδιαιτερότητα τοῦ καθενός μας ὡς προσώπου (εὐαισθησίες. ἐνδιαφέροντα, μόρφωση, ἀνάγκες, περιβάλλον, εἰδικὲς συνθῆκες κ.ἄ.), δηλαδὴ μὲ πολλὲς παραμέτρους ποὺ εἶναι δύσκολο νὰ συμπέσουν ὅλες μεταξὺ δύο ἤ περισσότερων ὁμιλητῶν. Γενικότερα, ἡ ἐπικοινωνία μας ὡς σύνολο εἶναι τόσο σύνθετη, λεπτὴ καὶ πολύπλοκη, ὥστε εἶναι ἀδύνατον νὰ ὑπάρξει σύμπτωση.
Ἐν κατακλεῖδι, τὸ ὕφος ὡς ἰδιαιτερότητα τῆς ἀτομικῆς ἔκφρασης κάθε ὁμιλητῆ λειτουργεῖ –ἄς ἐπιτραπεῖ ἡ παρομοίωση– σὰν τὰ γλωσσικά μας αποτυπώματα.
(Ἀπὸ τὸ βιβλίο μου «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας», σελ. 111-112 [Αθήνα 2010, Εκδ. Καστανιώτη])